Ο Έβρος που η Ελλάδα Ξέχασε να Μελετήσει

Πρόσφατα βρέθηκα σε μια εκδήλωση με θέμα «Η Αλεξανδρούπολη κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο». Η εισήγηση ήταν αξιοπρεπής, στηριγμένη στην επίσημη εθνική ιστοριογραφία και σε πλούσιο φωτογραφικό υλικό. Κι όμως, το πιο ενδιαφέρον κομμάτι της βραδιάς δεν ήταν η παρουσίαση, αλλά οι ερωτήσεις που ακολούθησαν. Ερωτήματα απλά, ουσιαστικά, σχεδόν αυτονόητα, ειπώθηκαν από το κοινό – πολλά από αυτά από εκπαιδευτικούς. Άλλα απαντήθηκαν, άλλα έμειναν μετέωρα. Το γενικό συμπέρασμα, ωστόσο, ήταν εκκωφαντικό: ο κόσμος θέλει να μάθει, αλλά μέχρι σήμερα δεν είχε τη δυνατότητα να μάθει.

Δεν είναι δυνατόν, έναν αιώνα μετά, να παραμένει ανοιχτό το βασικό ερώτημα για το αν η περιοχή «ενσωματώθηκε» ή «απελευθερώθηκε». Δεν είναι δυνατόν να μην γνωρίζουμε με σαφήνεια ποια ήταν τα κομιτάτα της Θράκης, ποια ήταν η επίσημη γλώσσα της διοίκησης από τους Βαλκανικούς Πολέμους μέχρι την ενσωμάτωση στον εθνικό κορμό, ποια ήταν η πληθυσμιακή σύνθεση, ποιο καθεστώς ίσχυε σε ποια περίοδο. Κι όμως, αυτά τα θεμελιώδη ζητήματα αναδύονται ως απορίες σε μια απλή εκδήλωση. Κι αυτό δεν είναι ευθύνη ούτε των ανθρώπων που ρωτούν ούτε των ανθρώπων που απαντούν – είναι προϊόν μιας ευρύτερης, βαθιάς ιστοριογραφικής ανεπάρκειας.

Ο Έβρος είναι ένας τόπος όπου η ιστορία δεν βρίσκεται ποτέ σε ησυχία. Είναι σύνορο, κόμβος, τόπος προσφυγιάς και επιδρομών, αρχαίος διάδρομος εμπορίου και στρατευμάτων. Θα περίμενε κανείς ένας τέτοιος τόπος να έχει πλούσια, συστηματική και συνεχώς ανανεούμενη ιστορική βιβλιογραφία. Κι όμως, ενώ αποτελεί ένα από τα πιο ενδιαφέροντα πεδία της νεότερης ελληνικής ιστορίας, η επιστημονική καταγραφή του παρελθόντος του παραμένει αποσπασματική, συχνά ελλιπής και συχνά ανύπαρκτη. Το παράδοξο είναι πως – όπως στην Αλεξανδρούπολη – γνωρίζουμε πολύ περισσότερα για τον Έβρο της οθωμανικής περιόδου, παρά για τον Έβρο της ελληνικής.

Αυτό δεν συμβαίνει τυχαία. Το σύγχρονο τουρκικό κράτος έχει φροντίσει συστηματικά να διατηρήσει ζωντανή τη μνήμη των άλλοτε πατρίδων του. Περιοχές όπως ο Δεδέαγατς, το Σουφλί, το Διδυμότειχο και δεκάδες ακόμη οικισμοί της Θράκης έχουν αποτελέσει αντικείμενο λεπτομερούς μελέτης από κρατικά αρχεία, ακαδημαϊκά ιδρύματα και ερευνητικά κέντρα. Οθωμανικά κατάστιχα, δημοτολόγια, φορολογικά μητρώα, αρχεία υποδομών και εμπορίου έχουν οργανωθεί και ψηφιοποιηθεί. Σήμερα ένας ερευνητής μπορεί να ανασυνθέσει με εκπληκτική ακρίβεια τη ζωή της περιοχής πριν από το 1920: ποιοι ζούσαν εδώ, τι παρήγαγαν, πώς κινούνταν ο πληθυσμός, ποιες ήταν οι ισορροπίες και οι εντάσεις.

Αντίθετα, για την ελληνική περίοδο η εικόνα αλλάζει απότομα. Μετά το 1920, η ιστοριογραφία του Έβρου μοιάζει σαν κάποιος να της τράβηξε το καλώδιο από την πρίζα. Η συστηματική έρευνα είναι περιορισμένη, τα δημόσια αρχεία συχνά αποδιοργανωμένα, τα πανεπιστήμια δεν ανέπτυξαν ειδικευμένα κέντρα νεότερης ιστορίας, και όλη η δουλειά έχει μείνει στους ώμους λίγων, αποσπασματικών προσπαθειών. Τα σημαντικά γεγονότα συχνά καταγράφονται μέσα από επετειακά λευκώματα ή ερασιτεχνικές αναδρομές – όχι μέσα από οργανωμένη επιστημονική μεθοδολογία. Το αποτέλεσμα είναι ένα ιστορικό μωσαϊκό χωρίς συνοχή, χωρίς βάθος, χωρίς σύνδεση.

Το πρόβλημα, όμως, δεν είναι μόνο ακαδημαϊκό. Είναι πολιτικό, κοινωνικό. Όταν μια κοινωνία δεν έχει πρόσβαση στη γνώση της δικής της ιστορίας, δεν μπορεί να κατανοήσει ούτε τη διαδρομή της ούτε το μέλλον της...

Επενδύσεις στα χαρτιά, οφέλη για λίγους: το ελληνικό ενεργειακό παράδοξο

 Σήμερα τα κρατικοδίαιτα μέσα ενημέρωσης γέμισαν με τίτλους που μιλούσαν για «ιστορική συμφωνία» ανάμεσα στην ExxonMobil, τη Helleniq Energy και την Energean, για την έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων στο Ιόνιο. Οι εικόνες ήταν εντυπωσιακές, τα δελτία ειδήσεων πανηγυρικά, και οι δηλώσεις των αξιωματούχων γεμάτες από τη γνωστή ρητορική περί «εθνικής επιτυχίας» και «ενεργειακής ανεξαρτησίας». Όμως, πίσω από τους πομπώδεις τίτλους, κρύβεται μια πραγματικότητα πολύ λιγότερο λαμπερή: η Ελλάδα, και κατ’ επέκταση ο Έλληνας πολίτης, δεν έχει ουσιαστικά τίποτα να κερδίσει από αυτές τις συμφωνίες.

Οι συμβάσεις που υπογράφονται με τις πολυεθνικές δεν είναι ισότιμες συνεργασίες. Δεν πρόκειται για συνεταιρισμούς όπου η Ελλάδα συμμετέχει ενεργά στην εκμετάλλευση των πόρων της, αλλά για παραχωρήσεις: το ελληνικό κράτος δίνει άδεια σε ιδιωτικές εταιρείες να ερευνήσουν και, εφόσον εντοπίσουν κοιτάσματα, να τα εκμεταλλευτούν με αντάλλαγμα ένα μικρό ποσοστό επί των καθαρών κερδών. Συνήθως, αυτό το ποσοστό κυμαίνεται γύρω στο 20 με 25% — πολύ χαμηλότερο σε σχέση με ό,τι ισχύει σε άλλες χώρες που διαθέτουν φυσικούς πόρους.

Για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος της ανισότητας, αρκεί μια σύγκριση: στη Νορβηγία, το κράτος συμμετέχει ενεργά μέσω της κρατικής εταιρείας Equinor και απολαμβάνει ποσοστά που φτάνουν το 70% έως 78% των συνολικών εσόδων. Η Αίγυπτος εφαρμόζει σύστημα διαμοιρασμού παραγωγής, κρατώντας περίπου το 50 με 60%. Στην Αλγερία, η κρατική εταιρεία Sonatrach έχει το πλειοψηφικό μερίδιο σε κάθε κοινοπραξία. Αντίθετα, η Ελλάδα περιορίζεται σε έναν ρόλο παρατηρητή, παραχωρώντας τον φυσικό της πλούτο για ψίχουλα.

Το ερώτημα είναι γιατί μια χώρα που διαθέτει κυριαρχικά δικαιώματα, υπογράφει τόσο άνισες συμφωνίες. Η απάντηση είναι πολιτική και οικονομική. Μετά από χρόνια κρίσης, δημοσιονομικής επιτήρησης και ανάγκης για ξένες επενδύσεις, η Ελλάδα βρίσκεται σε θέση αδυναμίας. Δέχεται όρους που υπαγορεύουν οι μεγάλες εταιρείες, ελπίζοντας σε μελλοντικά οφέλη, τα οποία σπάνια υλοποιούνται. Παράλληλα, η παρουσία μιας αμερικανικής υπερδύναμης όπως η ExxonMobil παρουσιάζεται και ως «γεωπολιτικό χαρτί» — μια μορφή ασφάλειας απέναντι στην τουρκική προκλητικότητα. Όμως, η στρατηγική αυτή δεν μεταφράζεται σε ουσιαστικό οικονομικό κέρδος για τη χώρα.

Ακόμα πιο απογοητευτικό είναι το γεγονός ότι ο Έλληνας πολίτης μένει εντελώς εκτός εξίσωσης. Δεν αποκομίζει κάποιο άμεσο όφελος: δεν μειώνεται η τιμή της ενέργειας, δεν δημιουργούνται σταθερές και καλοπληρωμένες θέσεις εργασίας, και φυσικά δεν υπάρχει κανένα μερίδιο στα πιθανά κέρδη. Τα έσοδα που ενδέχεται να προκύψουν στο μέλλον, αν υπάρξει όντως παραγωγή, θα χαθούν μέσα στα κρατικά ταμεία χωρίς συγκεκριμένο σχέδιο διαχείρισης ή επένδυσης. Οι πολυεθνικές, από την άλλη, απολαμβάνουν ευνοϊκή φορολόγηση και νομική προστασία μέσω διεθνών συμβάσεων.

Η Ελλάδα θα μπορούσε να ακολουθήσει ένα διαφορετικό μοντέλο. Θα μπορούσε να δημιουργήσει κρατική εταιρεία ενέργειας που να συμμετέχει στις κοινοπραξίες, να επιβάλει διαμοιρασμό παραγωγής αντί για απλή παραχώρηση, και να κατευθύνει τα έσοδα σε ειδικό ταμείο ενεργειακής ασφάλειας — όπως έκανε η Νορβηγία με το περίφημο «Ταμείο Πλούτου» της. Αντ’ αυτού, οι αποφάσεις λαμβάνονται βιαστικά, χωρίς διαφάνεια και χωρίς δημόσιο διάλογο, με μοναδικό στόχο να παρουσιαστεί μια «επενδυτική επιτυχία» στα δελτία ειδήσεων.

Η αλήθεια είναι απλή: η Ελλάδα μπορεί να υπογράφει συμφωνίες, αλλά δεν έχει τη δύναμη να τις επιβάλει προς όφελός της. Ο φυσικός της πλούτος μετατρέπεται σε όχημα κερδοσκοπίας για πολυεθνικά συμφέροντα, ενώ ο πολίτης παραμένει θεατής. Αν δεν υπάρξει εθνική στρατηγική που να διεκδικήσει πραγματικά το μερίδιο που της ανήκει, η χώρα θα συνεχίσει να παραχωρεί — αντί να αξιοποιεί.

Οι τίτλοι μπορεί να είναι εντυπωσιακοί, αλλά η ουσία παραμένει η ίδια: οι υδρογονάνθρακες του Ιονίου δεν είναι εθνική επιτυχία· είναι ακόμη ένα παράδειγμα του πώς ο πλούτος της Ελλάδας περνά στα χέρια άλλων, ενώ οι πολίτες της μένουν με τις υποσχέσεις.

Η ενεργειακή πολιτική Ελλάδας και Τουρκίας: δύο αντίθετα μοντέλα με κοινό θύμα τον πολίτη

Η ενεργειακή πολιτική της Ελλάδας και της Τουρκίας μετά την έναρξη του ρωσοουκρανικού πολέμου αποκαλύπτει δύο διαφορετικά μοντέλα διαχείρισης κρίσης, με κοινό παρονομαστή την επιβάρυνση των πολιτών αλλά σε διαφορετική ένταση και μορφή. Η Ελλάδα, ακολουθώντας τη γραμμή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προχώρησε σε πλήρη απεξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο και στράφηκε στο αμερικανικό LNG, το οποίο, αν και ενισχύει την ενεργειακή ανεξαρτησία από τη Μόσχα, συνεπάγεται πολύ υψηλότερο κόστος. Το ελληνικό κράτος λειτουργεί μέσα σε ένα πλαίσιο ελεύθερης αγοράς όπου οι τιμές καθορίζονται από διεθνείς αγορές και επιβαρύνονται από περιβαλλοντικούς φόρους, μεταφορικά κόστη και κερδοφορία ενδιάμεσων εταιρειών. Το αποτέλεσμα είναι ότι ο Έλληνας καταναλωτής πληρώνει ένα από τα ακριβότερα τιμολόγια ενέργειας στην Ευρώπη, τη στιγμή που το πραγματικό του εισόδημα έχει συρρικνωθεί, οι μισθοί παραμένουν καθηλωμένοι σε επίπεδα του 2009 και ο πληθωρισμός του 2025 απορροφά κάθε περιθώριο διαβίωσης. Η διαφάνεια που επικαλείται το θεσμικό πλαίσιο της Ε.Ε. δεν σημαίνει απαραίτητα δικαιοσύνη, αντίθετα, η αγορά λειτουργεί προς όφελος συγκεκριμένων επιχειρηματικών κύκλων που αποκομίζουν υπερκέρδη μέσα από την ενεργειακή αστάθεια. Ο πολίτης, χωρίς ουσιαστική κρατική προστασία και χωρίς αυξήσεις στους μισθούς που να συμβαδίζουν με την ακρίβεια, βρίσκεται εγκλωβισμένος σε ένα σύστημα που τιμωρεί τη νομιμότητα αντί να την ανταμείβει.

Στον αντίποδα, η Τουρκία, αν και αυταρχική πολιτικά, ακολουθεί μια πιο πραγματιστική πολιτική στο ενεργειακό πεδίο. Διατηρεί ενεργές τις ροές ρωσικού φυσικού αερίου, εξασφαλίζει διμερείς εκπτώσεις και επιδοτεί μαζικά το κόστος για τα νοικοκυριά. Έτσι, ο μέσος Τούρκος πολίτης πληρώνει πολύ λιγότερο για την ενέργεια, ακόμη κι αν η χώρα του υφίσταται δημοσιονομικές πιέσεις ή νομισματική αστάθεια. Η τουρκική κυβέρνηση αντιλαμβάνεται το ενεργειακό κόστος ως κοινωνικό παράγοντα σταθερότητας και όχι ως απλό οικονομικό δείκτη. Αντίθετα, η Ελλάδα, υπό καθεστώς ευρωπαϊκής συμμόρφωσης, έχει αποδεχθεί τη λογική ότι η αγορά “αυτορρυθμίζεται”· στην πράξη όμως αυτή η ρύθμιση λειτουργεί εις βάρος όσων δεν έχουν διαπραγματευτική δύναμη, δηλαδή των νοικοκυριών και των μικρών επιχειρήσεων.

Όσοι μιλούν για το «γεωστρατηγικό αποτύπωμα» της Ελλάδας, οφείλουν να γνωρίζουν ότι η Τουρκία, παρότι μέλος του ΝΑΤΟ, αρνήθηκε πρόσφατα να υποταχθεί πλήρως στην πολιτική του αμερικανικού φυσικού αερίου, χωρίς όμως να αποχωρήσει από τη Συμμαχία. Αντίθετα, διατήρησε την ανεξαρτησία των επιλογών της, εξασφάλισε νέες ενεργειακές συμφωνίες και παράλληλα συνεχίζει την πορεία της προς την απόκτηση προηγμένων οπλικών συστημάτων, όπως το πρόγραμμα των Eurofighter, με τη στήριξη συμμάχων. Έτσι, ενισχύει τη διαπραγματευτική της θέση τόσο ενεργειακά όσο και αμυντικά, αποδεικνύοντας ότι η γεωπολιτική επιρροή δεν προκύπτει από συμμόρφωση αλλά από ευέλικτη στρατηγική.

Η σύγκριση των δύο χωρών δείχνει πως η ενεργειακή στρατηγική δεν είναι μόνο θέμα γεωπολιτικής επιλογής αλλά κοινωνικής προτεραιότητας. Η Ελλάδα προβάλλει την εικόνα του αξιόπιστου εταίρου της Δύσης, αλλά στο εσωτερικό το τίμημα αυτής της επιλογής το πληρώνει ο πολίτης με χαμηλούς μισθούς, υπερφορολόγηση και ενεργειακή ανασφάλεια. Η Τουρκία, παρότι εξαρτημένη από τη Ρωσία, καταφέρνει να κρατά χαμηλές τιμές και να διατηρεί κοινωνική συνοχή μέσω κρατικού παρεμβατισμού. Σε τελική ανάλυση, η “ευρωπαϊκή ορθότητα” της Ελλάδας δεν μεταφράζεται σε ευημερία για τον πολίτη αλλά σε μια ακριβοπληρωμένη ασφάλεια χωρίς ουσιαστικό αντίκρισμα. Ο Έλληνας ζει με μισθό δεκαπενταετίας και λογαριασμούς του μέλλοντος, σε μια χώρα που έχει αποδεχθεί την ακρίβεια ως φυσικό φαινόμενο. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο ενεργειακό, είναι πολιτικό, οικονομικό και βαθιά κοινωνικό, γιατί όταν μια χώρα φτωχαίνει τους πολίτες της στο όνομα της σταθερότητας, τότε η ίδια της η σταθερότητα παύει να έχει νόημα. Μ.Δ. 

Η Ελλάδα της Πληροφορίας και της Πνευματικής Παρακμής

 

Στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα, γίνεται ολοένα και πιο φανερό ότι η κοινωνία μας έχει περιέλθει σε μια βαθιά πνευματική και κοινωνική παρακμή. Παρά τις απεριόριστες δυνατότητες της ψηφιακής εποχής —την άμεση πρόσβαση στη γνώση, στην επιστημονική έρευνα, στη δημόσια συζήτηση— παρατηρούμε ένα φαινόμενο επιφανειακής συμμετοχής, μιας ψηφιακής μαζοποίησης που αντικαθιστά τη σκέψη με την εικόνα και το διάλογο με την εντύπωση.

Χιλιάδες άρθρα, μελέτες και αναλύσεις δημοσιεύονται καθημερινά σε ελληνικά και διεθνή μέσα. Κείμενα που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως εφαλτήριο για διάλογο, για πνευματική ανύψωση, για ουσιαστική συμμετοχή των πολιτών. Κι όμως — η πλειονότητα των Ελλήνων χρηστών των κοινωνικών δικτύων επιλέγει τη συμμετοχή του “like” και του “share”, χωρίς αναστοχασμό, χωρίς προβληματισμό, χωρίς ουσία.
Η κοινωνική μας δικτύωση καταντά μηχανική και αποχαυνωτική, ένας καθρέφτης της γενικευμένης αδιαφορίας και της πνευματικής κόπωσης που διαπερνά την ελληνική κοινωνία. Οι πολίτες μετατρέπονται από υποκείμενα σκέψης σε παθητικούς θεατές ενός θεάματος που τους καταναλώνει.

Την ίδια στιγμή, η ελληνική δημοσιογραφία βιώνει ίσως τη μεγαλύτερη κρίση αξιοπιστίας των τελευταίων δεκαετιών. Τα συστημικά ΜΜΕ προβάλλουν με ζήλο θέματα ελαφριάς επικαιρότητας —από εγκλήματα που προκαλούν θόρυβο μέχρι κοσμικές εμφανίσεις πολιτικών προσώπων— ενώ σοβαρά ζητήματα, όπως οι αποκαλύψεις για τον ΟΠΕΚΕΠΕ και τα σκάνδαλα διαφθοράς που πλήττουν το δημόσιο συμφέρον, μένουν στο περιθώριο.

Η επιλογή αυτή δεν είναι τυχαία. Οφείλεται σε ένα σύστημα εξάρτησης και ελέγχου που καθιστά τα μέσα φορείς αναπαραγωγής εξουσίας, όχι ελέγχου της. Έτσι, η κοινωνία αποπροσανατολίζεται, ο πολίτης απομονώνεται, και η δημοκρατία υπονομεύεται σιωπηρά.

Όταν ο διάλογος αντικαθίσταται από το σύνθημα, η ενημέρωση από την προπαγάνδα, και η γνώση από την εικόνα, τότε η κοινωνία εισέρχεται σε μια εποχή πνευματικού μαρασμού.
Η νεολαία μεγαλώνει μέσα σε έναν ψηφιακό κόσμο εντυπώσεων και άκριτης κατανάλωσης, ενώ οι μεγαλύτερες γενιές παγιδεύονται ανάμεσα στη νοσταλγία και την απογοήτευση. Το αποτέλεσμα είναι ένας λαός κουρασμένος, μοιρολατρικός, που δεν συμμετέχει ουσιαστικά στα κοινά, αλλά παρακολουθεί —από την οθόνη του— τη διάλυση κάθε έννοιας συλλογικότητας.

Απέναντι σε αυτήν την κατάσταση, απαιτείται ένα νέο πνευματικό εγερτήριο. Μια επαναφορά της σκέψης, της παιδείας, της συμμετοχής. Οι πολίτες οφείλουν να ανακτήσουν την ευθύνη τους απέναντι στη γνώση και στη δημοκρατία να απαιτήσουν ενημέρωση, όχι προπαγάνδα· διάλογο, όχι χειραγώγηση.
Τα μέσα ενημέρωσης, αν θέλουν να επιβιώσουν με αξιοπρέπεια, οφείλουν να υπηρετήσουν την αλήθεια και τον πλουραλισμό. Μόνο έτσι θα ξανακερδηθεί η εμπιστοσύνη της κοινωνίας.

Η Ελλάδα βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Ή θα επιλέξει την εύκολη οδό της αδιαφορίας και του εντυπωσιασμού, ή θα ξαναβρεί τον πνευματικό της εαυτό — αυτόν που ιστορικά υπήρξε φάρος διαλόγου, λογικής και κριτικής σκέψης.
Η πνευματική αναγέννηση δεν θα έρθει από τα μέσα θα έρθει από τους ίδιους τους πολίτες, όταν αποφασίσουν ότι αξίζει να σκέφτονται, να συζητούν και να συμμετέχουν.

Τα Ελληνικά Ταχυδρομεία και Τηλεγραφεία: Από την Αντοχή στην Εμπορευματοποίηση

 Τα Ταχυδρομεία, Τηλεγραφεία και Τηλέφωνα (ΤΤΤ) ιδρύθηκαν ως ενιαίος δημόσιος οργανισμός, με στόχο την παροχή βασικών υπηρεσιών επικοινωνίας σε κάθε γωνιά της Ελλάδας. Κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου, του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και ακόμη και της Κατοχής, τα γραφεία των ΤΤΤ παρέμειναν λειτουργικά, εξασφαλίζοντας τη δυνατότητα επικοινωνίας μέσω τηλεγραφημάτων, ταχυδρομικής αλληλογραφίας και τηλεφωνικών συνδέσεων. Αυτή η αδιάλειπτη λειτουργία, ακόμη και σε συνθήκες κρίσης, αποδεικνύει τη βαθιά κοινωνική σημασία του θεσμού, ο οποίος συνέβαλε καθοριστικά στη διατήρηση της συνοχής και της ενότητας των πολιτών.

Με την πρόοδο της τεχνολογίας και την ανάγκη αναδιοργάνωσης των δημοσίων υπηρεσιών, ο αρχικός οργανισμός των ΤΤΤ υπέστη διάσπαση. Το 1971, η ελληνική πολιτεία αποφάσισε τη δημιουργία της Ελληνικής Ταχυδρομικής Υπηρεσίας (ΕΛΤΑ) ως ανεξάρτητης εταιρείας, ενώ οι τηλεπικοινωνίες μετατράπηκαν σε ξεχωριστό φορέα, τον Οργανισμό Τηλεπικοινωνιών Ελλάδος (ΟΤΕ). Η ΕΛΤΑ συνέχισε να λειτουργεί ως δημόσιος οργανισμός, εξασφαλίζοντας την καθολική πρόσβαση των πολιτών σε ταχυδρομικές υπηρεσίες, από τα μεγάλα αστικά κέντρα έως και τα πιο απομακρυσμένα νησιά και ορεινά χωριά.

Τις τελευταίες δεκαετίες, όμως, παρατηρείται μια έντονη τάση ιδιωτικοποίησης και εμπορευματοποίησης δημόσιων υπηρεσιών. Συχνά, αυτή η πορεία προβάλλεται ως «εκσυγχρονισμός», χωρίς όμως να λαμβάνεται υπόψη ότι υπηρεσίες όπως η ΔΕΗ, τα Αεροδρόμια, τα Σιδηροδρομικά Δίκτυα και τα Ταχυδρομεία αποτελούν κρίσιμους πυλώνες της εθνικής ασφάλειας και της κοινωνικής συνοχής.

Στο πλαίσιο αυτής της πολιτικής, η σημερινή κυβέρνηση αποφάσισε να περιορίσει ή να εκχωρήσει μέρος των δραστηριοτήτων των ΕΛΤΑ, οδηγώντας στο κλείσιμο πολλών ταχυδρομικών καταστημάτων. Όταν όμως συνάντησε έντονη αντίδραση από τις τοπικές κοινωνίες της επαρχίας, η απόφαση αυτή περιορίστηκε κυρίως στα μεγάλα αστικά κέντρα, όπου η κοινωνική συνοχή και η οργάνωση των πολιτών είναι πιο αδύναμες.

Η πολιτική αυτή έρχεται σε αντίθεση με την ιστορική αποστολή των ΕΛΤΑ, που επί δεκαετίες λειτούργησαν ως κοινωνικό αγαθό και εργαλείο ισότητας στην πρόσβαση στην επικοινωνία. Τα δεκάδες τηλεγραφήματα που σώζονται στο ψηφιακό αρχείο του Γρηγόρη Χρυσοστόμου μαρτυρούν τη ζωτική σημασία αυτών των υπηρεσιών σε περιόδους πολέμου και κρίσης, αποδεικνύοντας ότι οι Ελληνικές Ταχυδρομικές Υπηρεσίες δεν ήταν απλώς ένας δημόσιος οργανισμός, αλλά ένας θεσμός που στήριξε την καθημερινότητα και τη συνοχή της ελληνικής κοινωνίας.

Η μετάβαση από τα ΤΤΤ στα ΕΛΤΑ και η σταδιακή εμπορευματοποίηση των υπηρεσιών τους αντικατοπτρίζουν την ευρύτερη πολιτική και κοινωνική μεταβολή που διαμορφώνει τη σύγχρονη Ελλάδα. Μια πορεία που, δυστυχώς, φαίνεται να οδηγεί σε υποχώρηση της κοινωνικής αλληλεγγύης και σε απώλεια των δημοσίων αγαθών που κάποτε αποτελούσαν τον πυρήνα της εθνικής και κοινωνικής μας ταυτότητας.

Ο Σιωνισμός, η Ελλάδα και η παραπλάνηση της κοινής γνώμης

 

Εδώ και αρκετό διάστημα, μέσα από τα ελεγχόμενα ελληνικά ΜΜΕ και συγκεκριμένες φωνές στον δημόσιο διάλογο, επιχειρείται να καλλιεργηθεί η εικόνα πως το Ισραήλ – ή, για να είμαστε πιο ακριβείς, το σιωνιστικό καθεστώς – βρίσκεται δήθεν στο πλευρό της Ελλάδας έναντι της τουρκικής προκλητικότητας. Η αφήγηση αυτή παρουσιάζεται ως “στρατηγική συμμαχία”, ως δήθεν ιστορική ή πολιτισμική εγγύτητα. Όμως, η πραγματικότητα είναι αρκετά διαφορετική και πολύ πιο σύνθετη απ’ ό,τι θέλουν να μας πείσουν.

Η Τουρκία ήταν μία από τις πρώτες χώρες που αναγνώρισαν επίσημα το κράτος του Ισραήλ (1949), τη στιγμή που η Ελλάδα διατηρούσε επιφυλάξεις για δεκαετίες. Για πολλές δεκαετίες, οι δύο χώρες είχαν στενή στρατιωτική, πολιτική και τεχνολογική συνεργασία — από ανταλλαγή πληροφοριών και κοινές ασκήσεις, μέχρι πωλήσεις ισραηλινών drones και τεχνολογίας στην Άγκυρα. Και όλα αυτά, ενώ η Τουρκία παραβίαζε συστηματικά τα εθνικά κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας στο Αιγαίο και την Κύπρο.

Η προσέγγιση Ελλάδας–Ισραήλ μετά το 2010 (μετά την κρίση του Mavi Marmara) βασίστηκε σε γεωπολιτικά συμφέροντα και ενεργειακούς σχεδιασμούς (π.χ. αγωγός EastMed, συνεργασία με Κύπρο κ.λπ.). Δεν προέκυψε από κοινές αξίες, ιστορικές σχέσεις ή αλληλεγγύη. Σήμερα, με το Ισραήλ να έχει βυθιστεί σε μία ακραία, ακροδεξιά διακυβέρνηση, που κατηγορείται διεθνώς για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και γενοκτονία στη Γάζα, η προσπάθεια να παρουσιαστεί η ισραηλινή πολιτική ως “φίλος” της Ελλάδας προκαλεί μόνο αγανάκτηση και βαθιά καχυποψία.

Η πλειονότητα των ελληνικών ΜΜΕ αναπαράγει άκριτα τη φιλοϊσραηλινή αφήγηση. Το λόμπι του Ισραήλ έχει πλέον παγιώσει ισχυρές επιρροές και στη χώρα μας — όχι μόνο πολιτικές αλλά και επικοινωνιακές. Κάθε φωνή που τολμά να εκφράσει αλληλεγγύη προς τον παλαιστινιακό λαό, ή απλώς να επικρίνει το Ισραήλ για τις ωμότητές του, στοχοποιείται ως “αντισημίτης” ή “πράκτορας ξένων συμφερόντων”. Έτσι φιμώνεται ο αντίλογος κι επιβάλλεται μια κατασκευασμένη συναίνεση.

Η ελληνική κοινωνία, βαθιά συνδεδεμένη με την ιδέα της αντίστασης, της αλληλεγγύης και της πίστης σε έννοιες όπως η ελευθερία και η δικαιοσύνη, δεν μπορεί να δει το σιωνιστικό καθεστώς ως φυσικό της σύμμαχο. Το Ισραήλ όχι μόνο δεν στάθηκε ποτέ στο πλευρό της Ελλάδας σε κρίσιμες στιγμές (Κυπριακό, Ίμια, παραβιάσεις στο Αιγαίο), αλλά ποτέ δεν παρείχε έμπρακτη υποστήριξη, ούτε καν πολιτική καταδίκη για τις τουρκικές παρανομίες.

Αν αύριο η Ελλάδα εμπλακεί σε σύγκρουση με την Τουρκία, κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί πως το Ισραήλ θα σταθεί στο πλευρό μας. Το πιθανότερο είναι ότι θα κινηθεί — όπως πάντα — με αποκλειστικό γνώμονα το ίδιον συμφέρον.

Η προσπάθεια να καλλιεργηθεί μια “φιλία” με το σιωνιστικό καθεστώς την ώρα που αυτό αιματοκυλά αμάχους, παιδιά και νοσοκομεία στη Γάζα, δεν είναι απλώς ανήθικη — είναι επικίνδυνη για την εθνική μας αξιοπρέπεια. Η Ελλάδα δεν έχει ανάγκη από “συμμάχους” που σπέρνουν θάνατο στο όνομα της “ασφάλειας”, ούτε από προσχηματικές “συμμαχίες” που θα εξαφανιστούν στην πρώτη κρίση.

Η πραγματική ασφάλεια για την Ελλάδα χτίζεται μέσα από την εθνική ενότητα, την ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική και τη στήριξη σε αρχές — όχι σε δολοφονικά καθεστώτα.

Και κάτι ακόμη, που πρέπει να ειπωθεί ξεκάθαρα:

Όποιος στηρίζει αυτό το εγκληματικό καθεστώς δεν υπερασπίζεται την ασφάλεια ή το μέλλον κανενός. Υπονομεύει το ίδιο το μέλλον των απλών Εβραίων πολιτών ανά τον κόσμο — και κυρίως, παύει να είναι άνθρωπος, γιατί επιλέγει τη σιωπή ή τη συνενοχή απέναντι σε μία γενοκτονία.

 

 

Γενοκτονία ή «Γενο-προστασία»; Η προπαγάνδα που μεταμφιέζεται σε αλήθεια

 

Γενοκτονία ή «Γενο-προστασία»; Η προπαγάνδα που μεταμφιέζεται σε αλήθεια

Το κείμενο που κυκλοφορεί με τον τίτλο «Γενοκτονία ή Γενο-προστασία» και συντάκτη τον Thanos Tzimeros ( https://www.facebook.com/100044223976915/posts/1377252610425525/?rdid=kGoWNvJUkzDXUdCq) δεν είναι ανάλυση, είναι ωμή προπαγάνδα. Φοράει το προσωπείο της «λογικής» και της «ηθικής» για να αναπαράγει άκριτα την επίσημη ρητορική του Ισραήλ, κατασκευάζοντας μύθους, διαστρεβλώνοντας το διεθνές δίκαιο και πετώντας στη σφαγή ολόκληρο έναν λαό. Η περιβόητη αναλογία «9:1» για άμαχους και μαχητές σε όλους τους πολέμους μετά το 1945 είναι μύθος· δεν υπάρχει καμία αξιόπιστη πηγή που να το επιβεβαιώνει. Αντίστοιχα, οι αναλογίες 3:1 ή 4:1 στο Ιράκ και το Αφγανιστάν δεν έχουν καμία τεκμηρίωση και αποκρύπτουν τον απλό και σκληρό απολογισμό: εκατοντάδες χιλιάδες αμάχοι σκοτώθηκαν. Όταν το ίδιο κείμενο φτάνει στη Γάζα, παρουσιάζει ως «ιστορικό κατόρθωμα» ότι το Ισραήλ σκότωσε 26.000 μαχητές και «μόνο» 17.800 αμάχους, βασιζόμενο σε ισραηλινές ανακοινώσεις, την ώρα που τα επίσημα στοιχεία του ΟΗΕ καταγράφουν δεκάδες χιλιάδες νεκρούς, στην πλειοψηφία γυναίκες και παιδιά. Αν αυτό θεωρείται επίτευγμα, τότε η ίδια η έννοια της ανθρώπινης ζωής έχει απαξιωθεί πλήρως.

Η προσπάθεια να «αποδειχθεί» ότι δεν υπάρχει γενοκτονία επειδή ο πληθυσμός της Γάζας αυξήθηκε από το 1993 ως το 2023 είναι εξοργιστικά παραπλανητική. Η γενοκτονία δεν ορίζεται από το πόσοι γεννήθηκαν σε τριάντα χρόνια, αλλά από την πρόθεση και τις πράξεις εξόντωσης. Δεν είναι τυχαίο ότι το Διεθνές Δικαστήριο έχει ήδη αναγνωρίσει εύλογο κίνδυνο γενοκτονίας και επέβαλε στο Ισραήλ την υποχρέωση να λάβει μέτρα προστασίας των αμάχων. Ακόμα πιο προκλητική είναι η επίκληση της «ανθρωπιστικής βοήθειας». Το Ισραήλ προβάλλει τόνους φορτίων και εκατομμύρια μερίδες φαγητού, λες και αυτά ακυρώνουν την πείνα, τον αποκλεισμό και τον λιμό που περιγράφουν διεθνείς οργανισμοί. Όταν παιδιά πεθαίνουν από ασιτία και νοσοκομεία καταρρέουν χωρίς καύσιμα και φάρμακα, οι αριθμοί σε κιλά και γεύματα δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα χοντροκομμένο επικοινωνιακό άλλοθι.

Ακόμα χειρότερο είναι το δηλητήριο της συλλογικής ενοχοποίησης: η λογική ότι επειδή κάποιοι άμαχοι επικρότησαν την επίθεση της Χαμάς, όλοι οι κάτοικοι της Γάζας είναι ένοχοι και άρα νόμιμοι στόχοι. Αυτό δεν είναι απλώς ανήθικο, είναι η ίδια η κατάρρευση του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου. Είναι η λογική της συλλογικής τιμωρίας που γνωρίσαμε στις πιο σκοτεινές σελίδες της Ιστορίας. Η σφαγή της 7ης Οκτωβρίου ήταν πράγματι έγκλημα πολέμου και έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Η Χαμάς φέρει τεράστια ευθύνη για τις ωμότητές της. Αλλά το έγκλημα του ενός δεν δίνει λευκή επιταγή στον άλλο να ισοπεδώσει μια ολόκληρη κοινωνία. Όταν βαφτίζεις «γενο-προστασία» τον θάνατο χιλιάδων παιδιών, όταν παρουσιάζεις ως «ηθικό κατόρθωμα» την καταστροφή μιας ολόκληρης κοινότητας, έχεις χάσει κάθε ίχνος ηθικής και λογικής.

Το κείμενο που εμφανίζεται ως «ανάλυση» είναι στην πραγματικότητα μια προσπάθεια να νομιμοποιηθεί η βία, να ντυθεί με μανδύα ορθολογισμού η σφαγή και να παρουσιαστεί η καταστροφή ως «αναγκαίο κακό». Το ζήτημα δεν είναι αν περιέχει λάθη ή παραπληροφόρηση — αυτά είναι αυτονόητα και κραυγαλέα. Το πραγματικό ερώτημα είναι τι επιδιώκει: μήπως να καλλιεργήσει την εύνοια του διεθνούς σιωνισμού για τις πολιτικές του φιλοδοξίες; Μήπως να προωθήσει ένα ψευτοϊδεολόγημα απανθρωπισμού που βαφτίζει την καταστροφή «προστασία»; Ή μήπως απλώς αντικατοπτρίζει την παντελή άγνοια του για το διεθνές δίκαιο και την αξία της ανθρώπινης ζωής;

 

 

Σκέψεις για την Αγροτική Έκθεση των Φερών

 

Διαβάζοντας στο περιοδικό Ανασυγκρότηση της δεκαετίας του 1950 σχετικά με την Πανέβρια Αγροτική Έκθεση, γίνεται αμέσως αντιληπτό το έλλειμμα που χαρακτηρίζει τη σημερινή αγροτική έκθεση των Φερών, η οποία πραγματοποιείται κάθε χρόνο χωρίς σαφή στόχευση και στρατηγική. Σήμερα η έκθεση λειτουργεί κυρίως ως μέσο τόνωσης της τοπικής οικονομίας για δύο ή τρεις ημέρες, μέσω της αυξημένης επισκεψιμότητας. Ωστόσο, η σύγκριση με το παρελθόν αναδεικνύει την απουσία ουσιαστικού προσανατολισμού.

Η Πανέβρια Αγροτική Έκθεση της δεκαετίας του ’50 φαίνεται να στηριζόταν σε δύο βασικούς άξονες.

Ο πρώτος αφορούσε την υποχρέωση όλων των δημόσιων υπηρεσιών να λογοδοτούν δημόσια, παρουσιάζοντας τόσο το έργο της προηγούμενης χρονιάς όσο και τους στόχους της επόμενης. Σε αυτή την υποχρέωση δεν εξαιρούνταν καμία υπηρεσία: από τη Διεύθυνση Εκπαίδευσης και τη Διεύθυνση Γεωργίας, μέχρι το νοσοκομείο, το δασαρχείο και τον τελευταίο κοινοτάρχη. Το ακροατήριο αποτελούνταν από το σύνολο των θεσμικών παραγόντων –υπουργούς, γενικούς διευθυντές, νομάρχες, δημάρχους–, των οποίων το μορφωτικό επίπεδο παρείχε το κατάλληλο υπόβαθρο για ουσιαστικό διάλογο.

Ο δεύτερος άξονας ήταν αφιερωμένος στους παραγωγούς και στη σχέση τους με την αγορά. Οι εταιρείες παρουσίαζαν και εκπαίδευαν τους αγρότες στα νέα βιομηχανικά προϊόντα που θα συνέβαλλαν στην αγροτική ανάπτυξη της περιοχής. Στο ίδιο πλαίσιο υπήρχε η δυνατότητα σύναψης εμπορικών συμφωνιών μεταξύ παραγωγών και εμπόρων. Πρόκειται για δύο κατευθύνσεις κομβικής σημασίας, που συνέβαλαν τόσο στη διάχυση της γνώσης όσο και στη χάραξη στρατηγικής για την αναβάθμιση της αγροτικής παραγωγής.

Αντίθετα, σήμερα διαπιστώνεται ότι η αγροτική έκθεση στερείται στρατηγικού σχεδιασμού. Συχνά περιορίζεται σε μια εθιμοτυπική τελετή εγκαινίων, με την παρουσία ορισμένων γεωργικών μηχανημάτων, μικροπωλητών και πρόχειρων δραστηριοτήτων, δίχως να υπηρετεί έναν σαφή αναπτυξιακό στόχο. Ωστόσο, το ζήτημα είναι πολύ σοβαρότερο από μια απλή τοπική εκδήλωση.

Στη σύγχρονη Ελλάδα, ένα από τα σημαντικότερα εμπόδια στην πρόοδο είναι η παρουσία ανεπαρκών τοπικών ηγεσιών. Σε πολλές περιπτώσεις, οι δήμοι και οι περιφέρειες διοικούνται από ανθρώπους που δεν διαθέτουν όραμα, γνώση ή ικανότητα στρατηγικού σχεδιασμού. Το πρόβλημα αυτό δεν είναι απλώς διοικητικό· αγγίζει τον πυρήνα της συλλογικής μας πορείας. Όταν εκείνοι που διαχειρίζονται τους πόρους και το μέλλον μιας περιοχής έχουν περιορισμένο ορίζοντα, η κοινωνία καθηλώνεται σε μια ακινησία που σταδιακά παγιώνεται.

Η κατάσταση επιδεινώνεται από ένα ακόμη φαινόμενο που η Ελλάδα βιώνει έντονα τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια: τη μαζική φυγή νέων και δημιουργικών ανθρώπων στο εξωτερικό. Πρόκειται για μια εξέλιξη δραματική, καθώς δεν αφορά μόνο αριθμούς, αλλά την ίδια την ψυχή της χώρας. Οι πιο μορφωμένοι, οι πιο ανήσυχοι και ικανοί νέοι αναγκάζονται να αναζητήσουν στο εξωτερικό τις προοπτικές που δεν βρίσκουν στην πατρίδα τους. Έτσι, η κοινωνία χάνει το πιο ζωντανό της κομμάτι, εκείνο που θα μπορούσε να φέρει αλλαγές, να πιέσει τις ηγεσίες και να προτείνει νέες κατευθύνσεις. Ο συνδυασμός της «διαρροής εγκεφάλων» με την αδράνεια των τοπικών αρχών δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο: όσοι μένουν απογοητεύονται, ενώ όσοι φεύγουν κλείνουν πίσω τους την πόρτα, αφήνοντας το μέλλον της χώρας συρρικνωμένο.

Κι όμως, η ιστορία δείχνει ότι οι κοινωνίες δεν παραδίδονται εύκολα. Ακόμη και μέσα σε δύσκολες συνθήκες, αναδύονται πρωτοβουλίες πολιτών, μικρές εστίες δημιουργίας, επιχειρηματικές και πολιτιστικές δράσεις που αντιστέκονται στην αδράνεια και αποδεικνύουν ότι η ανάπτυξη μπορεί να ξεκινήσει «από τα κάτω». Αν και αυτές οι νησίδες δεν αρκούν για να ανατρέψουν ριζικά την κατάσταση, αποτελούν φάρο ελπίδας. Το κρίσιμο ερώτημα είναι αν θα καταφέρουν να πολλαπλασιαστούν και να επηρεάσουν τη γενικότερη κατεύθυνση ή αν θα παραμείνουν μεμονωμένες εξαιρέσεις.

Η ευθύνη, ωστόσο, δεν ανήκει αποκλειστικά στις τοπικές αρχές· βαραίνει και τις κοινωνίες που τις ανέχονται, που αρκούνται στο λίγο και στο πρόχειρο, που παθητικά αποδέχονται το «έτσι έχουν τα πράγματα». Αν ο πολίτης δεν συμμετέχει, δεν διεκδικεί και δεν ασκεί πίεση, τότε αφήνει το πεδίο ελεύθερο στη μετριότητα να αναπαράγεται. Και η μετριότητα, όταν παγιώνεται, δεν παραμένει στατική· διαβρώνει και καταστρέφει.

Η Ελλάδα εξακολουθεί να διαθέτει δυνατότητες. Διαθέτει φυσικούς πόρους, πολιτιστική κληρονομιά και μοναδική γεωγραφία. Όμως χωρίς ικανούς ανθρώπους και χωρίς ηγεσίες που μπορούν να συντονίσουν, να εμπνεύσουν και να σχεδιάσουν, όλα αυτά παραμένουν ανεκμετάλλευτα. Το μέλλον δεν θα χαθεί από κάποια εξωτερική δύναμη· θα χαθεί αν εμείς οι ίδιοι επιτρέψουμε να συνεχιστεί η αδράνεια, η φυγή των νέων και η επικράτηση μιας διοικητικής μετριότητας που βλέπει μόνο την επόμενη εκλογή και όχι την επόμενη γενιά.

Το ζητούμενο, επομένως, είναι να συνειδητοποιήσουμε ότι η αλλαγή δεν αποτελεί πολυτέλεια· είναι αναγκαία συνθήκη επιβίωσης.

 

 

Πρωτοδίκης Παναγιώτης Γίδας,

 

Στο κεντρικό κτίριο του πρώην Ψυχιατρείου Κέρκυρας, όπου σήμερα στεγάζονται οι εγκαταστάσεις του Ιονίου Πανεπιστημίου (Τμήμα Μετάφρασης και Διερμηνείας), είδα μία αναθηματική πινακίδα που μου προκάλεσε ιδιαίτερη εντύπωση.

Η πινακίδα αναφέρει:

Δικηγορικός Σύλλογος Κέρκυρας

Έτος Γίδα 1984

Μέσα εδώ ξεψύχησε στις 27-12-1944 ο Πρωτοδίκης Παναγιώτης Γίδας,

 

Ειδικός Ανακριτής Δοσιλόγων, από το Χρυσό Δωρίδος,

που βασανίστηκε μέχρι θανάτου από όργανα των δοσιλόγων

της Ιταλογερμανικής Κατοχής.

Κείνοι που έπραξαν το κακό τους πήρε μαύρο σύνεφο,

μα κείνος που τ’ αντίκρισε στους δρόμους τ’ ουρανού

ανεβαίνει τώρα μονάχος κι ολολάμπρος.

Ο Παναγιώτης Γίδας γεννήθηκε το 1910 στο Χρισσό Δελφών. Μετά την Απελευθέρωση διορίστηκε Ειδικός Ανακριτής Δωσίλογών στην Κέρκυρα, αναλαμβάνοντας την εξέταση φακέλων συνεργατών των κατακτητών και καταδοτών της Ιταλογερμανικής Κατοχής.

Στις 27 Δεκεμβρίου 1944 (κατά άλλες πηγές στις 29 Δεκεμβρίου), βασανίστηκε μέχρι θανάτου μέσα στο τότε Ψυχιατρείο Κέρκυρας, όπου υπηρετούσε. Η δολοφονία του αποδίδεται, σύμφωνα με ιστορικές πηγές, σε παρακρατικές ή ΕΔΕΣικές ομάδες – γεγονός που συνδέεται με το τεταμένο πολιτικό κλίμα της μετακατοχικής περιόδου.

Ο Πρωτοδίκης Παναγιώτης Γίδας τιμάται ως σύμβολο δικαιοσύνης, ακεραιότητας και ηθικού θάρρους απέναντι στην αδικία και τη βία της εποχής.

Η ιστορία του παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον όχι μόνο γιατί εντάσσεται στα ερευνητικά μου ενδιαφέροντα, αλλά κυρίως γιατί σήμερα – περισσότερο από ποτέ – ο θεσμός της Δικαιοσύνης και όσοι τον υπηρετούν δοκιμάζονται.

Ίσως είναι καιρός κάποιοι λειτουργοί της Δικαιοσύνης να εμπνευστούν από φωτεινά παραδείγματα, όπως ο Παναγιώτης Γίδας· δικαστές που τίμησαν το λειτούργημά τους μέχρι τέλους, αντιμέτωποι με ένα σάπιο σύστημα και τους "δωσίλογους" της κάθε εποχής – που, δυστυχώς, δεν έχουν εκλείψει ούτε σήμερα.

 

 

Ακόμη δεν προβλήθηκε η ταινία του Γιάννη Σμαραγδή για τον Ιωάννη Καποδίστρια και ήδη παρατηρείται μια πρόωρη και επιπόλαιη κριτική

 

Ακόμη δεν προβλήθηκε η ταινία του Γιάννη Σμαραγδή για τον Ιωάννη Καποδίστρια και ήδη παρατηρείται μια πρόωρη και επιπόλαιη κριτική, που κατηγορεί τον σκηνοθέτη για «εξόφθαλμη παραποίηση» της ιστορίας, λόγω μιας φράσης στο trailer όπου ο Καποδίστριας αναφέρεται στους «απογόνους του μινωικού, του κλασικού και του βυζαντινού πολιτισμού». Ο ισχυρισμός ότι αυτή η φράση είναι ιστορικό λάθος, επειδή ο όρος «Μινωικός» καθιερώθηκε τον 20ό αιώνα και το «Βυζάντιο» δεν αποτελούσε στοιχείο του ελληνισμού πριν τον Φαλμεράιερ και τον Παπαρρηγόπουλο, είναι ανεπαρκής και παραβλέπει τη βαθύτερη πραγματικότητα της ελληνικής ιστορικής συνείδησης.

Η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία , το πολιτειακό συνεχές που σήμερα αποκαλούμε «Βυζάντιο» υπήρξε ελληνόφωνη, ορθόδοξη και άρρηκτα συνδεδεμένη με την αρχαία ελληνική παράδοση. Οι κάτοικοί της αυτοπροσδιορίζονταν ως Ρωμαίοι (Ρωμιοί) και αυτή η ταυτότητα πέρασε στους Έλληνες της Τουρκοκρατίας, αποτελώντας ζωντανή συνείδηση πολύ πριν τον 19ο αιώνα. Η ιστορία και το πνεύμα της «Ρωμιοσύνης» δεν κατασκευάστηκαν εν καιρώ νεοελληνικού κράτους, αλλά διατηρήθηκαν σε κείμενα, Εκκλησία και τον λαϊκό βίο, επιβεβαιώνοντας συνεχή πολιτισμικό και γλωσσικό δεσμό με το παρελθόν.

Αξίζει επίσης να αναφερθεί το έργο του Ιακωβάκη Ρίζου Νερουλού και του Ιωάννη Καποδίστρια, «Histoire Moderne de la Grèce depuis la chute de l’empire d’Orient» (1828), όπου ο Καποδίστριας συνειδητοποιεί και εξηγεί ότι η ελληνική ιστορία δεν διακόπηκε με την πτώση της Ανατολικής Αυτοκρατορίας, αλλά συνεχίστηκε και διαμορφώθηκε μέχρι τις μέρες του Αγώνα, εδραιώνοντας την εθνική ταυτότητα στην ορθόδοξη και ρωμαίικη κληρονομιά.

Ο όρος «Μινωικός» εντάχθηκε επιστημονικά στα τέλη του 19ου και αρχές του 20ού αιώνα, αλλά η μινωική παράδοση και ο Μίνωας είναι γνωστοί ήδη από τον Όμηρο και τον Πλάτωνα. Η χρήση της λέξης στο φιλμ λειτουργεί ως δραματουργικό εργαλείο για να υπογραμμίσει τη διαχρονικότητα και τη συνοχή του ελληνικού πολιτισμού, ενώ δεν αναφέρεται ως ιστορική ακρίβεια με σύγχρονη αυστηρότητα.

Σημαντικότατη είναι και η παράλληλη καλλιτεχνική παράδοση που αντλεί από τη Σχολή του Μονάχου, όπου αναμφίβολα εντάσσονται οι ζωγράφοι Νικόλαος Γύζης και Νικηφόρος Λύτρας. Οι δυο αυτοί μεγάλοι έλληνες ζωγράφοι, με ρίζες στον ακαδημαϊκό ρεαλισμό και επιρροές από τον ρομαντισμό και τον συμβολισμό, δεν αποτύπωναν απλώς πιστά την πραγματικότητα, αλλά μέσα από συμβολικές εικόνες μετεδίδαν την εθνική μνήμη και τις αξίες. Οι ατσαλάκωτες φουστανέλες και το Κρυφό Σχολειό, όπως απεικονίζονται στα έργα τους, είναι εικόνες που εκφράζουν ένα ιδεώδες, όχι αναγκαία ιστορική λεπτομέρεια. Με παρόμοιο τρόπο, ο Σμαραγδής χρησιμοποιεί τον κινηματογράφο για να ανασύρει την εθνική ταυτότητα από τα βάθη της ιστορίας, με γλώσσα δραματική και ποιητική, όχι απλώς αναλυτική.

Τέλος, η κρίση για το όλο έργο δεν μπορεί να βασίζεται σε λίγα δευτερόλεπτα trailer ή σε στεγνές αντιρρήσεις για διατύπωση. Ο κινηματογράφος του Σμαραγδή πάντοτε στόχευε να εμπνεύσει και να αφυπνίσει, να θυμίσει ποιοι είμαστε, όχι να δώσει πανεπιστημιακή διάλεξη. Αν θέλουμε να κρίνουμε την ιστορική αλήθεια, ας το κάνουμε με επιστημονικά κριτήρια και όχι με επικοινωνιακές εντυπώσεις...