Η Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται με ακρίβεια. Ακολουθεί παρόμοιο μοτίβο όμως. Και σήμερα, ο απόηχος εκείνων των αυτοκρατοριών που κατέρρευσαν όχι από εξωτερικούς εχθρούς, αλλά από εσωτερική αποσύνθεση, ηχεί ξανά εκκωφαντικά.
Η άνοδος του Ντόναλντ Τραμπ στην αμερικανική προεδρία δεν είναι απλώς πολιτικό φαινόμενο. Είναι σύμπτωμα ενός βαθύτερου ιστορικού μετασχηματισμού. Ενός κόσμου που αντικαθιστά την πολιτική με την τηλεθέαση, τη στρατηγική με το branding, και την ευθύνη με την εικόνα.
Η σύγκριση με ηγετικές μορφές του παρελθόντος δεν γίνεται για εντυπωσιασμό, αλλά για κατανόηση. Όπως ο Νέρων της ύστερης Ρώμης, που ασχολούνταν περισσότερο με τη θεατρική του περσόνα παρά με τη διακυβέρνηση, έτσι και ο Τραμπ πολιτεύτηκε ως σταρ – όχι ως κρατικός άνδρας. Και όπως ο Μουσολίνι, που έστησε μια πολιτική σκηνή βασισμένη στην αυτοπροβολή και την εθνικιστική ρητορεία, ο Τραμπ υποβάθμισε τους θεσμούς, μετατρέποντας τη δημοκρατία σε reality show.
Αλλά η κρίση δεν είναι αμερικανική. Είναι δυτική.
Η ευρωπαϊκή πολιτική ηγεσία εδώ και δεκαετίες μοιάζει περισσότερο με διαχειριστές συμφερόντων παρά με εμπνευσμένους ηγέτες. Καθοδηγούμενοι από οικονομικά λόμπι, τραπεζικά συμφέροντα και τα κελεύσματα των αγορών, οι περισσότεροι Ευρωπαίοι πολιτικοί δεν τολμούν, δεν σχεδιάζουν, δεν εμπνέουν. Εκτελούν.
Όπως στην Ευρώπη του 18ου αιώνα, λίγο πριν τη Γαλλική Επανάσταση, οι ελίτ φαντάζονται ότι με μικρές μεταρρυθμίσεις μπορούν να αποφύγουν την κοινωνική έκρηξη. Αγνοούν, όμως, την αυξανόμενη αποξένωση, τη λαϊκή απογοήτευση, τον θυμό. Και η Ιστορία δεν συγχωρεί την αλαζονεία.
Η κρίση της Δύσης είναι πρώτα πολιτισμική. Ο πολιτισμός της, κάποτε φορέας παγκόσμιου προτύπου, σήμερα καταρρέει μέσα στην εμπορευματοποίηση, τη ρηχότητα και την απώλεια προσανατολισμού. Τα πανεπιστήμια χάνουν την αποστολή τους. Η τέχνη γίνεται επένδυση, όχι έκφραση. Ο δημόσιος λόγος ασφυκτιά ανάμεσα, σε κραυγές, σύντομα μηνύματα και επιφανειακές εικόνες.
Ο Τάκιτος έγραφε για τη Ρώμη: «Κατέκτησε τον κόσμο, αλλά δεν μπορούσε να εμπνεύσει ούτε τον εαυτό της». Η Δύση του 21ου αιώνα μοιάζει να έχει φτάσει ακριβώς σε αυτό το σημείο.
Η πολιτική έχει μετατραπεί σε διαχείριση εντυπώσεων. Όραμα δεν υπάρχει. Και χωρίς αφήγηση, οι κοινωνίες χάνουν την πίστη τους στο μέλλον.
Και ενώ η Δύση βυθίζεται στην εσωτερική της παρακμή, ο υπόλοιπος κόσμος κινείται. Η Κίνα ενώνει τον τεχνολογικό εκσυγχρονισμό με έναν αυστηρό κρατικό σχεδιασμό δεκαετιών. Η Ινδία επενδύει στο ανθρώπινο κεφάλαιο και την καινοτομία. Η Ρωσία παίζει επιθετικά στο γεωπολιτικό σκάκι. Ο Παγκόσμιος Νότος διεκδικεί φωνή σε έναν πολυπολικό πλανήτη.
Όπως δήλωσε ο Σι Τζινπίνγκ:
«Αν η Αμερική δεν σεβαστεί τον κόσμο, ο κόσμος μπορεί να προχωρήσει και χωρίς αυτήν.»
Και αυτό συμβαίνει ήδη. Η ιστορική "μονοφωνία" της Δύσης αμφισβητείται. Το δόγμα της παντοδυναμίας της, σείεται. Νέες πολιτισμικές και γεωοικονομικές πραγματικότητες αναδύονται με ορμή.
Αν δεν αλλάξει, θα μείνει πίσω
Η Ιστορία είναι γεμάτη παραδείγματα αυτοκρατοριών
που δεν άκουσαν τα σημάδια:
Η Ισπανία, μετά τον Χρυσό Αιώνα, υπερεκτίμησε τη θέση της και διαλύθηκε.
Η Βρετανία, από την αυτοκρατορία "όπου δεν έδυε ποτέ ο ήλιος",
κατέληξε περιφερειακή δύναμη.
Η Γαλλία, από τον Ναπολέοντα στον αποικιοκρατικό κατακερματισμό.
Όλες πίστεψαν πως θα είναι αιώνιες. Και όλες διαψεύστηκαν.
Αν η Δύση – και ειδικά οι ΗΠΑ – δεν αναστοχαστούν τη θέση τους στον κόσμο, αν δεν αναγεννήσουν το πολιτικό ήθος, την πνευματική παραγωγή, τη θεσμική αξιοπιστία, τότε δεν θα μιλάμε απλώς για παρακμή. Θα μιλάμε για καταστροφή. Μια κατάρρευση που δεν θα αφορά μόνο τη Δύση, αλλά όλη την παγκόσμια ισορροπία, την ανθρωπότητα συνολικά.
Διότι όταν ένας πολιτισμός πάψει να παράγει νόημα, παύει να είναι ηγέτης. Και τότε, όπως πάντα, η Ιστορία θα συνεχίσει… χωρίς αυτόν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου