Δημόσια και Ακαδημαϊκή Ιστορία

Η <<δημόσια ιστορία>> είναι σχετικά νέα, καθώς εμφανίζεται τις τελευταίες δεκαετίες, κυρίως στις αγγλοσαξονικές χώρες ως οργανωμένο επιστημονικό αντικείμενο.[1]  Στην Ελλάδα  μπορούμε να οριοθετήσουμε την εμφάνισης της, στο  πρώτο επιστημονικό συνέδριο το οποίο διοργανώθηκε στην Αθήνα στα τέλη του 2001, από την επιστημονική επιθεώρηση Historein, με τίτλο <<Claiming History. Aspects of Contemporary Historical Culture>>.[2]

Όπως κάθε νέο εμφανιζόμενο  επιστημονικό πεδίο, έτσι και η <<δημόσια ιστορία>> βρίσκεται στο στάδιο ενός δημόσιου διαλόγου, διάλογος με μεγάλη  διάρκεια, όπως συμβαίνει σε κάθε ανθρωπιστική επιστήμη.   

Θέλοντας όμως να εντοπίζουμε τον πυρήνα της ύπαρξης της, τις διαφορές, ή την αλληλεπίδραση  με την ακαδημαϊκή ιστορία  θα ανατρέξουμε στην Βρετανία το 1968, όπου εκεί ένας μαρξιστής ιστορικός, ο Raphael  Samuel, σπάει τα στεγανά της ακαδημαϊκής ιστορίας και έρχεται σε επαφή και αλληλεπίδραση με την ομάδα, την κοινότητα, την κοινωνία. Εκεί  ο Raphael  Samuel έχοντας ως ακροατήριο, τους εργάτες και τα συνδικάτα, που ήθελαν να μάθουν ποια ήταν η δική τους ιστορία, και νομοτελειακά να αντιληφτούν  ευρύτερα την ιστορία τους, τους  κάλεσε στο πανεπιστήμιο, να αφηγηθούν την δική τους ιστορία, με τις δικές τους πηγές, ενώ στην συνέχεια προχωρούσε στην ερμηνεία τους σε ένα γενικότερο ιστορικό πλαίσιο. Λειτουργούσε δηλαδή μεθοδολογικά ως ακαδημαϊκός ιστορικός αλλά και ως δημόσιος ιστορικός αφού υπήρξε διαδραστικότητα με την κοινότητα, από την μια, και επιστημονική μεθοδολογία από την άλλη.[3]   

Αυτή ήταν  η  αγγλοσαξονική προσέγγιση της δημόσιας ιστορίας, που  εμφανίστηκε  κυρίως στην Αμερική, Καναδά, Αυστραλία και Αγγλία. Είναι η λεγόμενη  ενεργητική συμμετοχή  από τα κάτω, όπου μέσα από τις προφορικές μαρτυρίες, προφορική ιστορία - συνεντεύξεις, φωτογραφικό υλικό, αρχεία του παρελθόντος, κλπ, δημιουργεί  το σώμα της συλλογής, το σώμα της αφήγησης και το  σώμα κρητικής. Ο ιστορικός ως συντονιστής προσπαθεί μέσα από τις τεχνικές να συνομιλήσει με το παρελθόν , να ανιχνεύσει το αληθινό, το χρήσιμο, το ουσιώδες  και να το κάνει κτήμα της κοινότητας ή της κοινωνίας μέσα από τα μέσα που διαθέτει η δημόσια ιστορία, τη τηλεόραση, τα περιοδικά, τις επετειακές εκδηλώσεις κλπ.[4]

Στην Ευρώπη προσέγγιση της δημόσιας ιστορίας διαφέρει αφού  η ενεργητική συμμετοχή του κοινού και της κοινότητας περιορίζετε στη χρήση. Ο ιστορικός, ο δημόσιος ιστορικός είναι αυτός που καθορίζει το πλαίσιο.

Η δημόσια ιστορία συνεπάγεται ιστορία με πολλές έννοιες. Σχετίζεται με την ακαδημαϊκή επιστήμη, με τη διάδοση και την έκθεση των ευρημάτων της στο ευρύ κοινό, χρησιμοποιώντας το σύνολο των διαθέσιμων μέσων. Τα μουσεία, τα περιοδικά, η τηλεόραση είναι τα μέσα που κάνει την εμφάνιση της σε αντίθεση με την ακαδημαϊκή ιστορία  η οποία περιορίζετε στο αμφιθέατρο και στους ατομικούς οι συλλογικούς ιστορικούς τόμους. Την   βασική διαφορά  τους μπορούμε να την εντοπίσουμε στο ότι η δημόσια ιστορία ξεφεύγει από την παραδοσιακή και πολλές φορές στείρα προσέγγιση του ιστορικού γεγονότος. Η δημόσια ιστορία δεν είναι κλειστεί και συνδεμένη με ένα απόμακρο εθνοκεντρικό ή εθνικό παρελθόν.  Ένα ακόμα σημείο που διαφέρουν  μεταξύ τους είναι το ποιος θέτει τα ερωτήματα, των οποίων την απάντηση αναζητούν οι δημόσιοι και αντίστοιχα οι ακαδημαϊκοί ιστορικοί.  Από την μία πλευρά, η ακαδημαϊκή ιστορία αναζητά την κατανόηση του παρελθόντος και τη διάχυσή της μέσω της επίσημης σχολικής ιστορίας και από την άλλη, στη δημόσια ιστορία οι ιστορικοί απαντούν σε ερωτήματα που έχουν θέσει άλλοι.

Λαμβάνοντας υπόψη όσα αναφέρθηκαν παραπάνω, προκύπτει ότι η ιστορία δεν είναι υπόθεση μόνο των ιστορικών, και η ύπαρξη της δημόσιας ιστορίας συμβάλει ουσιαστικά στον εκδημοκρατισμό της γνώσης και την προώθηση της σκέψης με δύο αλληλένδετους τρόπους. Αφενός, συμβάλλει στον εκδημοκρατισμό και την <<από-επαγγελματοποίηση>> της ιστορίας- χωρίς αυτό να σημαίνει   συνολική αποσάθρωση των  μεθοδολογικών και θεωρητικών αρχών της  επιστημονικής έρευνας -  και αφετέρου  επιδιώκει να προσεγγίσει και να  κατανοήσει ουσιαστικότερα το παρελθόν. 

Εξετάζοντας τα ως άνω νομοτελειακά μου εμφανίζετε η εικόνα του κουνήματος  του ρομαντισμού έναντι του ακαδημαϊσμού. Το οποίο ξέφυγε από τις αυστηρές γραμμές της εξιδανίκευσης του ακαδημαϊσμού, ανέδειξε  ρεαλιστικά των άνθρωπο την κοινότητα και την εθνότητα. Ωφέλησε στα πρώιμα στάδια ευρωπαϊκό πολιτισμό, αλλά η εξέταση των πληθυσμιακών ομάδων εθνοτήτων μοιραία έφερε την διάκριση και εξέθρεψε τον ναζισμού.

Βιβλιογραφία

Ανδρέου Α., Κακουριώτης Σ., Κόκκινος Γ., Λεμονίδου Έλλη, Παπανδρέου Ζέτα, και Πασχαλούδη Ελένη, (επίμ), Η ΔΗΜΟΣΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ,  Χρήσεις και καταχρήσεις της ιστορίας,  Επίκεντρο, Αθήνα 2015

Αθανασιάδης Χάρης, Τα αποσυρθέντα βιβλία, Έθνος και σχολική Ιστορία στην Ελλάδα, 1858-2008, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2015

Ηλεκτρονικές Σελίδες

Serge Noiret : «Ο καθένας μας είναι ιστορικός του παρελθόντος του»  http://www.avgi.gr/article/10966/901393/serge-noiret-o-kathenas-mas-einai-istorikos-tou-parelthontos-tou, 02.04.2019

---

[1] Ανδρέου Α., Κακουριώτης Σ., Κόκκινος Γ., Λεμονίδου Έλλη, Παπανδρέου Ζέτα, και Πασχαλούδη Ελένη, (επίμ), Η ΔΗΜΟΣΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ,  Χρήσεις και καταχρήσεις της ιστορίας, Αθήνα  (2015), Επίκεντρο, σ. 51

[2] Ενώ λίγα χρόνια αργότερα ακολούθησε το επιστημονικό συνέδριο με θέμα <<Χρήσεις και καταχρήσεις της ιστορίας: Η δημόσια ιστορία στην Ελλάδα>>, που οι εισηγητές επικεντρώθηκαν ουσιαστικά στο θέμα  της δημόσιας ιστορίας στην Ελλάδα. Το συνέδριο διεξήχθη στις 30/8-1/9/2013 στην πόλη του Βόλου από το Δίκτυο για τη Μελέτη των Εμφύλιων Πολέμων, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και την International Federation or public History. (Ανδρέου Α.,κ,α, ο.π., σ. 13)

[3] Serge Noiret : «Ο καθένας μας είναι ιστορικός του παρελθόντος του»  http://www.avgi.gr/article/10966/901393/serge-noiret-o-kathenas-mas-einai-istorikos-tou-parelthontos-tou, 02.04.2019

[4] Αθανασιάδης Χάρης, Τα αποσυρθέντα βιβλία, Έθνος και σχολική Ιστορία στην Ελλάδα, 1858-2008, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2015, σ.17