Η κατάθεση της Ανδρονίκης Βασιλούλη στην Εξεταστική Επιτροπή δεν ήταν μια απλή διαδικαστική παρουσία. Ήταν ο καθρέφτης ενός κράτους που έχει μάθει να σιωπά μπροστά στη δική του παρακμή. Οι δισταγμοί της, η άρνηση να δώσει καθαρή απάντηση στο αν υπάρχει σκάνδαλο στον ΟΠΕΚΕΠΕ, δεν συνιστούν αδυναμία λόγου αλλά αποτύπωση μιας συλλογικής ατροφίας. Και αυτή η ατροφία έχει όνομα: συστημική διαφθορά.
Η διαφθορά στην Ελλάδα δεν είναι επιφανειακό φαινόμενο· είναι δομική και πολυεπίπεδη. Χαράσσει κάθετες γραμμές μέσα στη διοικητική πυραμίδα, από την κορυφή των υπουργείων μέχρι τον τελευταίο υπάλληλο, και απλώνεται οριζόντια σε ολόκληρο το φάσμα των κρατικών δομών. Δεν είναι μόνο οι αποφάσεις που εκπορεύονται από τα πάνω, αλλά και οι σιωπές που τις συνοδεύουν από τα κάτω. Ένα αόρατο πλέγμα συνενοχής, φτιαγμένο από φόβο, βολή και αδιαφορία, κρατά το κράτος δέσμιο της δικής του παρακμής.
Σε αυτό το πλέγμα, ο συνδικαλισμός έχει πάψει να λειτουργεί ως δύναμη ελέγχου και αντίστασης. Έχει μετατραπεί σε προέκταση ενός παραμορφωμένου μηχανισμού εξουσίας. Αντί να υπερασπίζεται το δίκαιο, υπερασπίζεται τη συντεχνία. Αντί να απαιτεί διαφάνεια, διαχειρίζεται σιωπές. Αντί να συγκρούεται με το σύστημα, λειτουργεί πια ως το μακρύ του χέρι. Έτσι, ο συνδικαλισμός δεν είναι πια ο φραγμός στη διαφθορά, αλλά ένας από τους μηχανισμούς αναπαραγωγής της.
Η κατάθεση της Βασιλούλη ανέδειξε όχι απλώς τις δυσλειτουργίες ενός οργανισμού, αλλά τη νοοτροπία ενός ολόκληρου κράτους που έχει εθιστεί στην ατιμωρησία. Όταν μια έμπειρη διοικητική υπάλληλος δεν μπορεί να πει την αλήθεια, δεν προστατεύει κανέναν· απλώς καθαγιάζει το ψέμα. Κάθε τέτοια στάση λειτουργεί ως παιδαγωγικό παράδειγμα ενός αξιακού εκφυλισμού: διδάσκει ότι η επιβίωση προέχει της ευθύνης, ότι η αποφυγή είναι πιο σοφή από τη σύγκρουση, ότι η σιωπή είναι πολιτική.
Αυτό το φαινόμενο δεν είναι απλώς πολιτικό. Είναι παιδευτικό και πολιτισμικό. Το κράτος, τα μέσα του, οι λειτουργοί του, πολλαπλασιάζουν καθημερινά τη νοοτροπία του φόβου και της αυταρέσκειας. Η διαφθορά δεν επιβιώνει μόνο με τους ισχυρούς, αλλά με όσους αποδέχονται τη σήψη ως δεδομένο. Γι’ αυτό η ευθύνη δεν ανήκει μόνο στους «επάνω». Η διαφθορά είναι κάθετη και οριζόντια μαζί: περνάει από χέρι σε χέρι, από γραφείο σε γραφείο, από νοοτροπία σε νοοτροπία.
Το παιδαγωγικό της δίδαγμα είναι σκληρό: η κοινωνία που δεν τολμά να πει την αλήθεια, εκπαιδεύεται να ζει μέσα στο ψέμα της. Οι θεσμοί που δεν υπερασπίζονται την αξιοκρατία, εκπαιδεύουν τη μετριότητα. Και ο συνδικαλισμός που δεν συγκρούεται με τη διαφθορά, μετατρέπεται σε εργαλείο αναπαραγωγής της.
Αν υπάρχει ελπίδα, αυτή βρίσκεται μόνο στην ανάκτηση της ηθικής πυξίδας του δημοσίου βίου: στην παιδεία της ευθύνης, της σύγκρουσης με τη βολή, στη συλλογική απαίτηση για αλήθεια χωρίς εκπτώσεις. Γιατί κάθε φορά που ένας δημόσιος λειτουργός συναινεί στη σιωπή, γράφεται μια νέα σελίδα στο βιβλίο της εθνικής υποκρισίας. Και όσο αυτό συνεχίζεται, καμία εξεταστική, καμία κάθαρση, καμία «μεταρρύθμιση» δεν θα αλλάξει τίποτα. Θα αλλάζει μόνο η πρόσοψη ενός κράτους που σαπίζει εσωτερικά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου