Η αρχαία Ελλάδα και κυρίως η αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία αποτελεί τη βάση της δημοκρατίας των σύγχρονων κοινωνιών, των δυτικών κοινωνιών. Αυτή η πολιτισμική κληρονομιά τοποθετεί την Ελλάδα στο μέσο Ανατολής και Δύσης και προκαθορίζει την πορεία και τύχη του νέου ελληνικού κράτους – έθνους. Ταυτόχρονα όμως, δημιουργεί μια παραδοσιακή, εξιδανικευμένη εικόνα, αλλά και προσδοκίες για τους νεοέλληνες οι οποίες γίνονται ορατές από τα πρώτα χρόνια της Επανάστασης. Έτσι, η Ελλάδα και οι νεοέλληνες ήταν και θα είναι αντιμέτωποι με την αρχαία πολιτισμική κληρονομιά και τη γεωγραφική της θέση στον σύγχρονο κόσμο.
Ο νέος κόσμος που αναδύεται μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, θέλει τους άλλοτε συμμάχους να διαφωνούν για το μοίρασμα του κόσμου, ενώ εντείνονται οι συγκρούσεις δια αντιπροσώπων. Όποια και αν είναι η ιδεολογική αφετηρία του Ψυχρού Πολέμου,[1] η επιχειρησιακή εφαρμογή, η πρώτη πράξη του τοποθετείται για πολλούς ιστορικούς στον ελληνικό εμφύλιο ο οποίος αποτελεί και σοβαρό κίνδυνο για την εύθραυστη διεθνή ειρήνη. Τον Μάρτιο του 1946 η Διάσκεψη της Μόσχας φέρνει στην επιφάνεια την εντεινόμενη δυσπιστία των τέως συμμάχων, την επεκτατική πολιτική της Σοβιετικής Ένωσης και την ενίσχυση της βρετανικής άποψης ότι η σοβιετική επέκταση πρέπει να αναχαιτιστεί (Μπάλτα, 2004: 32). Στις 12 Μαρτίου 1947 ο Αμερικανός Πρόεδρος Χάρι Τρούμαν, απευθυνόμενος στο αμερικάνικο κογκρέσο, ξεκαθάρισε με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο σε ποιον από τους δύο κόσμους ανήκει η Ελλάδα.[2]
Ο παρεμβατισμός της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής καθόρισε την πορεία την Ελλάδας από τα πρώτα μετεμφυλιακά χρόνια έως τις μέρες μας. Στις 18 Φεβρουαρίου 1952 η Ελλάδα γίνεται μέλος του Οργανισμού Βορειοατλαντικού Συμφώνου North Atlantic Treaty Organization (ΝΑΤΟ). Ο ευρωπαϊκός προσανατολισμός της ξεκινά τον Ιούνιο του 1959 με την υποβολή της αίτησης για σύνδεση με τη νεοπαγή Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ) και κορυφώνεται στις 12 Ιουνίου 1975 με την υποβολή αίτησης για πλήρη ένταξη από τον τότε πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Καραμανλή στον πρόεδρο του Συμβουλίου Υπουργών της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, Υπουργό Εξωτερικών της Ιρλανδίας, G. Fitzgerald. Στις μέρες μας έχει διαμορφωθεί η άποψη από τον τύπο ότι η είσοδός μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλονταν κυρίως στις άριστες σχέσεις του Γάλλου προέδρου Βαλερί Ζισκάρ ντ’Εστέν και του Έλληνα πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή.[3] Ίδια άποψη έχει επικρατήσει και για τα γεγονότα του 2015 που η Ελλάδα βρέθηκε στα πρόθυρα εξόδου από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Μάλιστα η άποψη αυτή εκφράστηκε από τον πρώην πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα «Ο Ολάντ Βοήθησε την Ελλάδα χωρίς να περιμένει ανταλλάγματα (…). Ο Φρανσουά είχε την άποψη ότι η Ελλάδα ήταν κάτι περισσότερο από άλλη μία χώρα. Δεν μπορούσε να διανοηθεί ότι η Ελλάδα θα έμενε εκτός της Ευρωζώνης». Οι ως άνω απόψεις έχουν ενδιαφέρον. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει ο παρεμβατικός ρόλος της Αμερικής ο οποίος σε ό,τι αφορά στην Ελλάδα, δεν έχει αλλάξει από τις 12 Μαρτίου του 1947. Ο αδιαμφισβήτητος ηγεμονικός ρόλος της εμφανίζεται στις 17 Ιουνίου 2012, όταν ο πρώην πρωθυπουργός Παναγιώτης Πικραμμένος έστειλε επιστολή στον πρόεδρο των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα ζητώντας την παρέμβασή του, για να αποτραπεί η επιβολή capital controls στη χώρα «συντάξαμε επιστολή προς τον Αμερικανό πρόεδρο και εκλήθη ο Αμερικανός πρέσβης Σάββατο πρωί για να την παραλάβει».[4] Εμφανίζεται και στο πρόσφατο Συμβούλιο Κορυφής της ΕΕ το οποίο συνεδρίασε στις Βρυξέλλες 10 και 11/12/2020. Στο θέμα της ημερήσιας διάταξης ήταν και επιβολή κυρώσεων για την Τουρκία το οποίο δεν συζητήθηκε και θα επανεξεταστεί τον Μάρτιο μετά την ανάληψη της προεδρίας των ΗΠΑ από τον Τζο Μπάιντεν.[5]
Ταυτόχρονα η κοινή γνώμη στη Γαλλία των αρχών του Ψυχρού Πολέμου αντιλαμβάνεται τα συμβαίνοντα στην Ελλάδα με βάση την παραδοσιακή εικόνα για την Ελλάδα και τους Έλληνες. Από την άνοιξη έως και το φθινόπωρο του 1946 ο τύπος δίνει την εικόνα μιας δημοκρατικής διευθέτησης του προβλήματος. Ο αριστερός τύπος, ακόμη και μετά τις εκλογές των δύο ψηφοδελτίων που τα θεωρούσε «νοθευμένα», έλπιζε ότι θα υπάρξει μια κυβέρνηση εθνικής ενότητας. Αντίθετα ο δεξιός τύπος θεωρούσε ότι τα προβλήματα λύθηκαν με τα αποτελέσματα των εκλογών και η όποια συνεχιζόμενη κρίση οφείλονταν καθαρά στην αδιάλλακτη στάση των Κομμουνιστών (Μπάλτα, 2013). Η εικόνα θα αλλάξει, όταν το ελληνικό ζήτημα θα απασχολήσει το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και οι εμφυλιακές συγκρούσεις θα θέσουν σε κίνδυνο την παγκόσμια σταθερότητα. Για τον κομμουνιστικό τύπο οι αντάρτες είναι πατριώτες, ενώ για τις συντηρητικές εφημερίδες, όπως η L΄ Aurore ή η L΄Epoque, είναι τρομοκράτες (Μπάλτα, 2013). Η Ελλάδα όμως, παρά τις εμφύλιες ταραχές παραμένει η μητέρα της ανθρώπινης σοφίας, της δημοκρατίας και κυρίως το σταυροδρόμι των δύο κόσμων, Ανατολής και Δύσης. Τα πάντα για το αρχαίο παρελθόν προσεγγίζονται με σεβασμό. Ενδεικτικό αυτής της αντίληψης είναι το ρεπορτάζ του R. Millet στην εφημερίδα Le Monde στις 12 Αυγούστου 1946 «Και να, επιτέλους, μέσα από τους γαλάζιους αχνούς της θάλασσας του Ιονίου, προβάλλει ένας άλλος κόσμος: ούτε Δύση, ούτε Ανατολή, αλλά το όνειρο που μια φορά μόνο μπόρεσε να πραγματωθεί, η ιδέα που για μια στιγμή χαράχτηκε ως εκ θαύματος πάνω στην ιστορία των ανθρώπων και επέζησε μέσα τους όπως ζουν οι αναμνήσεις και οι αναπολήσεις των πλατωνικών σπηλαίων (...) Μια γη που όλοι οι πολιτισμένοι λαοί αναγνωρίζουν για κοινή τους πατρίδα: αυτή η γη όπου η αυστηρότητα ενώνεται με τη χάρη, η γοητεία με την ευγένεια, ο άγιος ηρωισμός, η επιθυμία του απόλυτου και της τελειότητας (...) Όλο το μυστήριο μέσα στη φωτεινότητα, είναι η ίδια η Ελλάδα» (Μπάλτα, 2004: 226). Αντέθετα όλα τα αρνητικά συνδέονται με τη σύγχρονη ελληνική ιστορία. Τα αρνητικά χαρακτηριστικά του νέου ελληνικού έθνους εστιάζονται στην επίκτητη περηφάνια, στον ατομικισμό και στην ακραία πολιτικοποίηση που μετατρέπεται σε φανατισμό (Μπάλτα, 2013). Ο De Vaux St Cyr αναφέρονταν συχνά με απαξίωση στην ελληνική πολιτική ζωή και στο σύνολο του ελληνικού λαού «όπως αποδεικνύει η ιστορία τους οι Έλληνες έχουν χωρίς αμφιβολία λιγότερο το αίσθημα της εθνικής ανεξαρτησίας απ’ ότι οι άλλοι λαοί».[6]
Η στερεότυπη αυτή αντίληψη για τους νεοέλληνες θα περίμενε κανείς ότι θα είχε εξασθενήσει, αν το πρόσφατο παρελθόν δεν έρχονταν να το διαψεύσει. Το Εργαστήρι Τεχνών και Πολιτιστικής Διαχείρισης του Τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών επιχείρησε να απαντήσει με οργανωμένο και επιστημονικά τεκμηριωμένο τρόπο, μελετώντας επί έναν χρόνο (1/5/2014-15/5/2015) ελληνικά, γερμανικά και βρετανικά μέσα. Το πρώτο συμπέρασμα που προέκυψε είναι ότι υπάρχουν συγκαλυμμένα πολιτικά κίνητρα και στην γενικότερη εικόνα παρεισφρέουν σχόλια που αφορούν τα χαρακτηριστικά, τα ήθη και τη νοοτροπία ενός λαού με ενδεικτικές τις συνήθεις στερεοτυπικές αναπαραστάσεις: «Είναι κολάσιμο ότι οι Έλληνες τρώνε ντολμαδάκια και πίνουν ρετσίνα, ότι χορεύουν ασταμάτητα συρτάκι και ότι μαλώνουν δήθεν για το ποιος θα πληρώσει στην ταβέρνα τον λογαριασμό, τον οποίο στο τέλος αφήνουν απλήρωτο».[7]
Τέλος, η συνέντευξη που παρέθεσε ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ στις 09.02.2020 στον δημοσιογράφο της εφημερίδας «Καθημερινή» Αλέξη Παπαχελά αντικατοπτρίζει όχι μόνο την γενικότερη εικόνα των Ευρωπαίων για τους Έλληνες, αλλά και τον ρόλο που διαδραματίζει για τη βιωσιμότητα αυτού του Κράτους – Έθνους η βαριά πολιτισμική κληρονομιά «Την εποχή εκείνη πολλοί άνθρωποι στη Δύση, στην αυτοαποκαλούμενη ορθόδοξη Βόρεια Ευρώπη, είχαν μια άποψη ότι οι Έλληνες ήταν τεμπέληδες, οι Έλληνες είναι διεφθαρμένοι, καθώς η διαφθορά είναι πραγματικό πρόβλημα στην Ελλάδα (…).Τίποτα από αυτά που είμαστε, δεν θα ήταν δυνατά χωρίς τους Έλληνες, που ήταν, και σε ένα βαθμό όπως είναι τώρα, και οι άλλοι δεν το καταλάβαιναν αυτό. Δεν ξέρω γιατί. Μια μέρα, κάποιος που δεν θαυμάζω πολύ, ο Ζισκάρ Ντ’ Εστέν, είπε ότι η θέση του Πλάτωνα δεν είναι στη δεύτερη εθνική. Πιστεύω για μια φορά, είχε δίκιο».[8] Καταλήγοντας, η πολιτισμική κληρονομιά της Ελλάδας και η γεωστρατηγική της θέση διαμορφώνουν και την εικόνα του τύπου για τη χώρα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Σφήκας, Θ. κ.ά., (2009). Το διεθνές πλαίσιο του ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου, Σε Ιστορία της Ελλάδας του 20ου αιώνα, Ανασυγκρότηση – Εμφύλιος – Παλινόρθωση 1945-1952, Επιμέλεια Χατζηιωσήφ, Χ., Δ Τόμος, μέρος 2ο. Αθήνα: Βιβλιόραμα.
Μπάλτα, Ν. (2004). Ο Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος (1946-1949) Μέσα από τον Γαλλικό Τύπο. Αθήνα: Οδυσσέας.
Μπάλτα, Ν. (2013). La presse française face à la guerre civile grecque (1946-1949), Cahiers Balkaniques , 41(41), pp. 199-208. https://doi.org/10.4000/ceb.3986
Α.Μ.Α.Ε., Europe 1944-1960, Grèce 1949-1955, 117, Πρεσβεία Αθηνών προς Κεντρική Υπηρεσία, αριθ.217/EU, Αθήνα 22 Μαρτίου 1950.
https://www.newsbeast.gr/weekend/arthro/3382118/i-proti-praxi-tou-psichrou-polemou-ke-i-emploki-tis-elladas
https://www.kathimerini.gr/politics/1013630/o-rolos-ton-ipa-stin-elliniki-krisi-chreoys/
https://www.efsyn.gr/tehnes/media/26989_i-eikona-tis-elladas-mesa-apo-ta-mme
https://www.kathimerini.gr/politics/1064154/apokalypseis-gioynker-gia-to-grexit-to-non-paper-toy-soimple-kai-i-stasi-tis-merkel/
[1] Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, άρχισε να ξαναδιαβάζεται διεθνώς η παγκόσμια ιστορία, από το 1917 έως και το 1991. Ιδιαίτερα εντατικά μελετάται η περίοδος από το τέλος του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου έως το 1949, κατά την οποία οξύνθηκε η ένταση μεταξύ ΗΠΑ, Βρετανίας και ΕΣΣΔ. Επρόκειτο για την περίοδο του οξύτατου ιδεολογικού, πολιτικού, κοινωνικού, οικονομικού και στρατιωτικού ανταγωνισμού και των αντίστοιχων κυβερνητικών σχηματισμών και συνασπισμών. Μια σύγκρουση που συμβατικά και δυτικότροπα ονομάστηκε «Ψυχρός Πόλεμος». Άλλοι τοποθετούν την αφετηρία του στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1940, με ιδιαίτερη προτίμηση στο 1947, λόγω του Δόγματος Τρούμαν. Άλλοι μελετητές των ιδεολογιών τοποθετούν την αφετηρία του στην Οκτωβριανή Επανάσταση το 1917, όταν για πρώτη φορά μετά την Γαλλική Επανάσταση εμφανίστηκε μια ακόμη πιο ριζοσπαστική πρόκληση για τις διεθνής ισορροπίες (Σφήκας, 2009: 239).
[2] «Εάν η Ελλάς περιπέση εις τον έλεγχον μιας ενόπλου μειοψηφίας το αποτέλεσμα επί της γείτονος Τουρκίας θα είναι άμεσον και σοβαρόν. Σύγχυσις και ανωμαλία θα διαχυθούν εις ολόκληρον την Μέσην Ανατολήν. Ετσι μάλλον η εξαφάνισις της Ελλάδος ως ανεξαρτήτου κράτους θα ασκήση βαθείαν επίδρασιν εφ' όλων των χωρών της Ευρώπης... Αν δεν βοηθήσωμεν την Ελλάδαν και την Τουρκίαν κατά την μοιραίαν ταύτην ώρα το αποτέλεσμα θα είναι βαρυσήμαντον διά την Δύσιν και την Ανατολήν»! (…)«Το ελληνικό Κράτος απειλείται σήμερον υπό της τρομοκρατικής δράσεως χιλιάδων τινών ενόπλων, διευθυνομένων υπό κομμουνιστών, οι οποίοι αψηφούν την εξουσίαν της κυβερνήσεως εις τινά σημεία της χώρας και ιδία κατά μήκος των βορείων συνόρων αυτής... Εν τω μεταξύ η ελληνική κυβέρνησις δεν είναι εις θέσιν να αντιμετωπίση την κατάστασιν. Ο ελληνικός στρατός είναι ολιγάριθμος και πενιχρώς εξοπλισμένος. Χρειάζεται εφόδια και εξοπλισμόν, εάν πρόκειται να αποκατασταθή η εξουσία της Κυβερνήσεως επί του ελληνικού εδάφους. Η Ελλάς πρέπει να τύχη βοηθείας εάν πρόκειται να καταστή εις θέσιν να βοηθήση εαυτήν και να σεβασθή την δημοκρατίαν. Αι Ηνωμέναι Πολιτείαι πρέπει να παράσχουν τη βοήθειαν ταύτην». Ανάκτηση 10.12.2020, https://www.newsbeast.gr/weekend/arthro/3382118/i-proti-praxi-tou-psichrou-polemou-ke-i-emploki-tis-elladas
[3] Ανάκτηση, 10.12.2020 https://www.ethnos.gr/ellada/135807_ziskar-nt-esten-o-filellinas-gallos-proedros-poy-esteile-sti-hora-mas-ton-konstantino, https://www.tanea.gr/2020/12/03/world/ziskar-nt-esten-i-filia-tou-me-ton-konstantino-karamanli-kai-i-symvoli-tou-stin-entaksi-tis-elladas-stin-ee/, https://www.tovima.gr/2020/12/03/world/ziskar-nt-esten-o-filellinas-igetis-kai-o-rolos-tou-stin-entaksi-tis-elladas-stin-eok-i-filia-tou-me-ton-karamanli/
[4] Ανάκτηση,10.12.2020 https://www.kathimerini.gr/politics/1013630/o-rolos-ton-ipa-stin-elliniki-krisi-chreoys/
[5] https://www.kathimerini.gr/politics/561191320/i-eyropi-perimenei-ton-mpainten-gia-toyrkia/
[6] Βλ. Α.Μ.Α.Ε., Europe 1944-1960, Grèce 1949-1955, 117, Πρεσβεία Αθηνών προς Κεντρική Υπηρεσία, αριθ.217/EU, Αθήνα 22 Μαρτίου 1950
[7] Ανάκτηση, 10.12.2020 https://www.efsyn.gr/tehnes/media/26989_i-eikona-tis-elladas-mesa-apo-ta-mme
[8] Ανάκτηση, 10.12.2020 https://www.kathimerini.gr/politics/1064154/apokalypseis-gioynker-gia-to-grexit-to-non-paper-toy-soimple-kai-i-stasi-tis-merkel/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου