ΘΕΟΣ ΗΛΙΟΣ ΚΑΙ Ο ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ

ΘΕΟΣ ΗΛΙΟΣ ΚΑΙ Ο ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ
«Τίποτε δεν διορθώνει ευκολότερα τους ανθρώπους όσο η γνώση του παρελθόντος». Πολύβιος 203-120 π.X»

Αυτή την εποχή ζούμε την περίοδο των Χριστουγέννων, μέρες γιορτής, ξεφαντώματος, οικογενειακής θαλπωρής. Για πολλούς ο Χριστός γεννιέται μέσα σε σπίτια ζεστά με δώρα και αγάπη. Για πολλούς άλλους όμως, ο Χριστός γεννιέται μέσα στο κρύο, τη φτώχια, την εγκατάλειψη και τον κατατρεγμό.
Το πανάρχαιο μήνυμα του θεού Ήλιου και του Χριστού έχει ξεχαστεί και εγκαταλειφτεί.
Θα αναρωτιέσαι βέβαια γιατί αναφέρω το Θεό Ήλιο;

Θα σου αντιστρέψω το ερώτημα λέγοντάς σου γιατί άραγε εορτάζουμε τα Χριστούγεννα τον Δεκέμβριο;

Για να μπορέσουμε να απαντήσουμε σε αυτά τα δύο ερωτήματα θα πρέπει να επιστρέψουμε στην εποχή του πρωτόγονου ανθρώπου. Εκείνη την εποχή που ο άνθρωπος ενταγμένος μέσα στο οικοσύστημα, αντλούσε, όπως ήταν φυσικό, τα απαραίτητα για τη διαβίωση του από τη μητέρα γη. Συγχρόνως όμως, είχε να αντιμετωπίσει τα αδυσώπητα φυσικά φαινόμενα τα οποία μερικές φορές κάθε άλλο παρά ευνοϊκά ήταν για τη διαβίωση του.
Αισθανόμενος ο Άνθρωπος μικρός απέναντι στη δύναμη της φύσης την θεοποίησε. Θεοποίησε την ομορφιά της, τη γονιμότητά της, τη θάλασσα, τον ουρανό, τον ήλιο και κάθε τι που δεν μπορούσε να εξηγήσει.
Η θεοποίηση του Ήλιου και της Σελήνης δεν ήταν παράδοξο, αν αναλογιστούμε ότι εκτός από το φόβο και το δέος που προκαλούσε η περιοδική εναλλαγή ημέρας και νύκτας, οι διάφορες περίοδοι του ηλιακού κύκλου σηματοδοτούσαν και την εναλλαγή των εποχών του έτους. Αυτές καθόριζαν τη διαμόρφωση της καλλιεργήσιμης ζωής, αλλά και τον τρόπο επιβίωσης των ανθρώπινων κοινωνιών. Ήταν λοιπόν φυσική συνέπεια ο βασιλιάς Ήλιος να αποτελέσει την πρώτη θεότητα που έλκυσε διαισθητικά η ανθρώπινη λογική. Μετά την σχεδόν απλοϊκή αυτή αρχή η θρησκεία του Ήλιου έφθασε στις μεγαλύτερες ειδωλολατρικές θρησκείες της ανθρωπότητας και πολλοί θεοί των μεταγενέστερων εποχών ήταν προσωποποίηση του Ήλιου.
Ο Ήλιος στην αρχαία ελληνική μυθολογία ήταν γιός του Τιτάνα Υπερίωνος, γιός του Ουρανού και της Γαίας, ενώ είχε κοινά γνωρίσματα με τους ηλιακούς θεούς των άλλων λαών, Αρίων και μη Αρίων, όπως ο Αχούρα Μάζδα των Ινδών, ο Οδίν των Σκανδιναβών, ο Βαάλ των Ασσυρίων, ο Ρά και ο Φθά των Αιγυπτίων, ο Διόνυσος, ο Άδωνις, ο Δίας για τους Έλληνες κλπ.
Στις ηλιοκεντρικές αυτές θρησκείες επιβλήθηκε η λατρεία και ο πανηγυρικός εορτασμός του θεού Ήλιου. Σε εκείνες ακριβώς τις περιόδους συνέπιπταν τα τέσσερα χαρακτηριστικά σημεία της ετήσιας φαινομενικής τροχιάς γύρω από τη γη, δηλαδή τις δύο Ισημερίες και τα δύο Ηλιοστάσια.
Όλοι οι ανατολικοί λαοί, οι Έλληνες, αλλά και οι περισσότεροι Ευρωπαίοι λαοί ήδη από τους αρχαϊκούς χρόνους γιόρταζαν τα ηλιοστάσια. Τα συνδύαζαν με έθιμα τα οποία, παρόλο που έχουν προσαρμοστεί στη Χριστιανική θρησκεία, έχουν ως κοινή προέλευση τους την πανάρχαια λατρεία του θεού Ήλιου.
Με ιδιαίτερη λαμπρότητα οι Ευρωπαίοι γιορτάζουν τη γέννηση του Ήλιου, δηλαδή το χειμερινό ηλιοστάσιο στις 22/12, ημερομηνία που σηματοδοτούσε την αρχή του χειμώνα και το σταδιακό ανέβασμα της ημέρας, δηλαδή τη νίκη του φωτός έναντι του σκότους.
Οι αρχαίοι Έλληνες τιμούσαν το Διόνυσο από την 8η έως την 11η ημέρα στην Αθήνα και στους γύρω Δήμους. Τελούνταν τα Μικρά Διονύσια με αναπαραστάσεις διαφόρων μύθων που αφορούσαν τον Διόνυσο, Θεός που γεννήθηκε, θανατώθηκε και κομματιάστηκε από τους Τιτάνες, αλλά επέστρεψε στη ζωή με τη βοήθεια της γιαγιάς του της Ρέας. Άλλη γιορτή ήταν τα Αλώα, οι ευχαριστήριες εορτές για την καλή σοδειά προς τη θεά Δήμητρα των Αλωνιών που λάμβαναν χώρα τη νύχτα της 26ης Δεκεμβρίου.
Οι Ρωμαίοι γιόρταζαν τα Σατουρνάλια και τα Μπρουμάλια ημέρα γεννήσεως του Αήττητου Ήλιου.
Ο εορτασμός των Χριστουγέννων στο χειμερινό ηλιοστάσιο είχε ένα μεγάλο πλεονέκτημα για την κατοπινή καθιέρωση τους. Συνέπιπτε με τη μεγάλη ειδωλολατρική γιορτή των Σατουρναλίων προς τιμή του θεού Κρόνου, αλλά και τη γέννηση του Μίθρα του Αήττητου Ήλιου, καθώς και με τα Μπρουμάλια. Αυτές τις εορτές που ο Χριστιανισμός ήθελε να τις εξαφανίσει. Συνεπώς με τη γενικότερη καθιέρωση των γενεθλίων του Χριστού την 25η/12 από τον ηγεμόνα των Φράγκων Αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Καρλομάγνο το 800 μ.Χ, οι Χριστιανοί παρομοίαζαν και προσωποποιούσαν τον Ιησού με τον Ήλιο. Δηλαδή ο Χριστός ήταν γι΄ αυτόυς ο πνευματικός ήλιος της δικαιοσύνης.
Όλα τα Χριστουγεννιάτικα ήθη και έθιμα εκτός από τον στολισμό της φάτνης έχουν ειδωλολατρικές και παγανιστικές ρίζες. Τελικά όμως, τα παγανιστικά έθιμα αφομοιώθηκαν και μεταπλάστηκαν από τον Χριστιανισμό.
Το έθιμο του κούτσουρου ή χριστόξυλου, το οποίο ακόμη και στις μέρες μας τοποθετείται και μένει αναμμένο όλη τη νύχτα της παραμονής της 25ης/12 και όλο το δωδεκαήμερο, έχει ειδωλολατρικές και παγανιστικές ρίζες, αφού στην συνέχεια οι πιστοί σκορπούν τη στάχτη στα χωράφια και σιτηρά για ευλογία.
Το χριστουγεννιάτικο δέντρο έχει ειδωλολατρική και παγανιστική ρίζα διότι οι Ρωμαίοι στην γιορτή των Σατουρναλίων αρχικώς στόλιζαν με κομμάτια μετάλλου τα δέντρα και εν συνεχεία με φρούτα, καρπούς και κεριά. Αυτό το έθιμο μέσω της ευρωπαϊκής παράδοσης μεταφέρθηκε έως τις μέρες μας και αυτοί που το ανέδειξαν ήταν οι βαρβαρικοί λαοί οι οποίοι στις 24/12, στη γιορτή του Αδάμ και της Εύας, στόλιζαν ένα έλατο μέσα στο σπίτι.
Το κόψιμο της βασιλόπιτας αποτελεί εξέλιξη του αρχαίου ελληνικού εθίμου του εορταστικού του άρτου, τον οποίο οι αρχαίοι Έλληνες πρόσφεραν στους θεούς σε μεγάλες αγροτικές γιορτές, όπως τα Θαλύσια και τα Θεσμοφόρια.
Άλλη γιορτή είναι τα Ραγκουτσάρια, η οποία εορτάζεται με μεγαλοπρέπεια σε περιοχές, όπως η Καστοριά στις 6-8 Ιανουαρίου. Πρόκειται για εορταστικές εκδηλώσεις του καρναβαλιού, οι τελευταίες του Δωδεκαήμερου που συμπίπτουν χρονικά με τις γιορτές της διονυσιακής λατρείας. Οι άνθρωποι μεταμφιέζονται σε ζώα -ελάφια, καμήλες, αγελάδες- ή οι άνδρες ντύνονται γυναίκες και το αντίστροφο. Αυτό συμβαίνει γιατί έτσι ξορκίζουν καλύτερα τα κακά πνεύματα, δηλαδή τους καλικάντζαρους, ώστε τα χωράφια τους να έχουν πλούσια σοδειά την επόμενη χρονιά.
Τα Μικρά Διονύσια, τα Σατουρνάλια, ή τα Χριστούγεννα ή αντίστοιχα ο Θεός Ήλιος ή ο Χριστός αποτελούσαν και θα αποτελούν για τον άνθρωπο την ελπίδα για το αύριο και την ελπίδα της δικαιοσύνης. Στις μέρες μας που η επέμβαση του ανθρώπου στο περιβάλλον έχει επιφέρει ολέθριες συνέπειες, η διαπροσωπική επικοινωνία καθίσταται ιδιαίτερα δύσκολη και η εξασφάλιση των αναγκαίων για την επιβίωση καθημερινός αγώνας, αποτελεί επιτακτική ανάγκη η κατανόηση της ανθρώπινης φύσης μας και της αναγκαιότητας της συνεργασίας και της ειρηνικής συνύπαρξης για την επιβίωση.
Καλή σας Χρονιά !!

Μερκούρης Δημήτρης
ΠΕ Πολιτισμολόγων
Πρόεδρος ΄΄Εκαταίου΄΄
(ΕΛΠ)ΕΑΠ
merkoyrhsdhmhtrhs@gmail.com

Εικ. 1: Ρα, ο θεός Ήλιος των Αιγυπτίων

(http://www.easypedia.gr)

ΕΙΚ.2:Ηλιακός Θεός, Μουσείο Βερολίνου

(http://www.livius.org/to-ts/troy/troy_VIII-IX.html)

ΕΙΚ. 3: Ηλιακός Θεός, Αρχαιολογικό Μουσείο του Yalvac κοντά στην Konya, Τουρκία

(http://www.flickr.com)