Την τελευταία δεκαετία σημειώθηκε σημαντική αύξηση στον αριθμό των ψηφιακών έργων που πραγματοποιούνται σε ποικίλες κλίμακες και σε διάφορα περιβάλλοντα πολιτιστικής κληρονομιάς σε όλο τον κόσμο. Την ίδια χρονική περίοδο σημαντική παρουσία κάνουν και οι σύγχρονες τεχνολογίες διαδικτύου (Web 2.0 Technologies) οι οποίες έχουν τη δυνατότητα να προσφέρουν νέες γνώσεις. Πολιτιστικοί οργανισμοί, όπως Δημοτικοί Πολιτιστικοί Οργανισμοί, Βιβλιοθήκες, Μουσεία, Ερευνητικά Κέντρα, Αρχεία, κ.ά., ακολουθούν τα τεχνολογικά επιτεύγματα και αναζητούν τρόπους αξιοποίησης τους με σκοπό τη διάχυση της παρεχόμενης πληροφορίας στο κοινό. Στο πλαίσιο αυτό και για τις ανάγκες της παρούσας εργασίας θα διερευνηθεί ο ιστότοπος «Περπατώντας στη Δραπετσώνα του Μεσοπολέμου». Ειδικότερα, θα διερευνηθεί το θέμα και οι στόχοι του ιστότοπου, τα στοιχεία της διεπαφής και η έννοια της πολιτισμικής διεπαφής.
Μια ιστοσελίδα αποτελεί ένα ενδιαφέρον εργαλείο που επιτρέπει την επικοινωνία, την ενημέρωση και την απόκτηση γνώσης. Η λειτουργικότητα ενός διαδικτυακού τόπου είναι ανάλογη με τη δυνατότητα που παρέχει στο χρήστη να απολαμβάνει όσο το δυνατόν αποτελεσματικότερη και αποδοτικότερη πρόσβαση στο περιεχόμενό του (Garzotto κ.ά., 1998: 22-25). Ωστόσο, έχουν τεθεί ζητήματα κουλτούρας, γλώσσας και διεπαφής και το πώς αυτά εμπλέκονται όχι μόνο στο σχεδιασμό και την υλοποίηση ενός ιστότοπου αλλά και στην πρόσληψη και αποδοχή του περιεχομένου από τους επισκέπτες – χρήστες. Στο πλαίσιο αυτής της προβληματικής έχει δημιουργηθεί ο Οδηγός Ποιότητας Διαδικτυακών Κόμβων Πολιτιστικών Οργανισμών (Ίδρυμα Λαμπράκη, 2005), ο οποίος παρέχει ένα μοντέλο κριτηρίων ποιότητας διαδικτυακών τόπων και βασίζεται στο Πλαίσιο Ποιότητας των Βρυξελλών.
Ο ιστότοπος «Περπατώντας στη Δραπετσώνα του Μεσοπολέμου» ξεναγεί ψηφιακά τον επισκέπτη στον οικισμό της Δραπετσώνας. Παρουσιάζει τον τρόπο με τον οποίο διαμορφώθηκε η οικιστική ανάπτυξη της περιοχής στις αρχές του 20ου αιώνα. Ο ιστότοπος δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του ερευνητικού έργου «Τεκμηρίωση της Ιστορίας των Οικισμών της Ελλάδας» του Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΕΙΕ) από την ιστορικό και Δημοτική Σύμβουλο του Δήμου Κερατσινίου-Δραπετσώνας Ελένη Κυραμαργιού. Βρίσκεται στον δικτυακό τόπο του ΕΙΕ (http://synoikismoi.eie.gr/). Στόχος του είναι να παρουσιάσει τον οικισμό της Δραπετσώνας, την ιστορία του και την ανάπτυξή του μέσα από την εγκατάσταση των βιομηχανιών και των προσφύγων. Ανταποκρίνεται στο στόχο δημιουργίας του, καθώς παρουσιάζει με σαφήνεια την αποστολή και την ταυτότητά του. Επίσης, είναι ορατό ποια αρχή έχει την ευθύνη της διαχείρισής του. Μ΄ αυτό τον τρόπο αποκτάται η εμπιστοσύνη των χρηστών. Άλλωστε είναι ένα από τα βασικά κριτήρια ποιότητας των ιστότοπων σύμφωνα με τα Ευρωπαϊκά Κριτήρια Ποιότητας Πολιτιστικών Ιστοτόπων ((Ίδρυμα Λαμπράκη, 2005).
Η διεπαφή, η πολιτισμική διεπαφή του συγκεκριμένου ιστότοπου αποτελεί έναν μηχανισμό που αφηγείται την ιστορία και την εξέλιξη της Δραπετσώνας κατά την περίοδο του μεσοπολέμου. Τα κύρια στοιχεία της είναι το μενού που περιέχει την Αρχική σελίδα, την Ταυτότητα, τις Γειτονιές και τις Βιομηχανικές μονάδες. Στην αρχική σελίδα παρουσιάζεται ο χάρτης της περιοχής, ο οποίος διαιρείται σε συνοικίες. Έτσι, μπορεί κανείς να περιηγηθεί στη συνοικία των Νεκροταφείων, της Πυριτιδαποθήκης, των Βούρλων, της Δραπετσώνας, του Καλοκαιρινού, των Λιπασμάτων και των Σφαγείων. Κάθε μια από τις συνοικίες εμφανίζεται με διαφορετικό χρώμα. Η κάθε συνοικία οδηγεί με υπερσύνδεσμο σε πληροφορίες για τη συνοικία. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιούνται φωτογραφίες και συνοδευτικό κείμενο για τη συνοικία. Ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να έχει μια σύντομη παρουσίαση της συνοικίας ή να λάβει περισσότερες πληροφορίες, επιλέγοντας το περισσότερα... Στο κάτω μέρος του ιστότοπου στην αρχική σελίδα έχει ένα σύντομο ιστορικό της περιοχής. Στη συνέχεια το περιεχόμενο διαρθρώνεται σε τέσσερις θεματικές υπο-ενότητες που οδηγούν σε χώρους ανάπτυξης περιεχομένου. Η πρώτη αναφέρεται στην Βιομηχανική Ανάπτυξη και περιέχει ένα σύντομο ιστορικό και γεωγραφικά στοιχεία. Η δεύτερη θεματική υπο-ενότητα αναφέρεται στην Οικιστική Ανάπτυξη και περιέχει σχετικές πληροφορίες. Η τρίτη θεματική υπο-ενότητα αφορά την Πληθυσμιακή Συγκρότηση του Οικισμού με σύντομο ιστορικό, δημογραφικά στοιχεία και πληθυσμιακά γραφήματα. Η τελευταία θεματική υπο-ενότητα αναφέρεται στα Καθημερινά Προβλήματα με μία σύντομη ανάλυση. Τα ως άνω εμφανίζονται και, όταν ο επισκέπτης επιλέξει την Ταυτότητα από το κύριο μενού. Πλοήγηση στις συνοικίες γίνεται και από το μενού, επιλέγοντας τις Γειτονιές. Η τελευταία επιλογή από το μενού είναι οι Βιομηχανικές Μονάδες. Η επιλογή μιας βιομηχανικής μονάδας οδηγεί στη γεωγραφική θέση της στον χάρτη. Ακολουθεί κείμενο με πληροφορίες για τη βιομηχανική μονάδα. Ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να πλοηγηθεί εμπρός και πίσω και στο τέλος του κειμένου. Το σύνολο των στοιχείων της διεπαφής δημιουργεί μια ευχάριστη εμπειρία στο χρήστη.
Σύμφωνα με το τον Manovich (2001) η πολιτισμική διεπαφή αφορά κυρίως τον τρόπο με τον οποίο είναι οργανωμένα τα στοιχεία των διεπαφών. Η οργάνωση αυτή αντικατοπτρίζει τις προτιμήσεις, τις αξίες και τις συμβάσεις του πολιτισμού από τον οποίο αναδύεται. Ως εκ τούτου, ο σχεδιασμός και η υλοποίηση των ιστότοπων πρέπει να γίνεται σύμφωνα μ’ αυτά. Τα χρώματα, η αισθητική των γραφικών, ο προσανατολισμός των στοιχείων στον ιστότοπο έχουν επίδραση στον επισκέπτη και σε συνδυασμό με τη χρηστικότητα του ιστότοπου διαμορφώνουν την εμπειρία του χρήστη (Καστανιά & Παππάκου, 2007). Στον συγκεκριμένο ιστότοπο κυριαρχούν τρία χρώματα, το μπλε, αποχρώσεις του γκρι και το άσπρο. Υπάρχει συνέπεια στη χρήση των χρωμάτων άλλα και στη θέση και στη μορφή των αντικειμένων. Άλλωστε η συνέπεια είναι μια βασική αρχή στο σχεδιασμό των διεπαφών. Εκτός από τη συνέπεια οι πολιτισμικές διεπαφές προσπαθούν να τηρήσουν και την αρχή της πρωτοτυπίας. Αυτό σημαίνει ότι κάθε πολιτιστικό αντικείμενο πρέπει να είναι διαφορετικό από τα υπόλοιπα (Manocich, 2001: 25). Στον συγκεκριμένο ιστότοπο οι φωτογραφίες έχουν σημαίνοντα ρόλο ως πολιτιστικά αντικείμενα. Ταυτόχρονα αποτελούν το μέσο που μεταδίδει το μήνυμα και στη συγκεκριμένη περίπτωση μεταφέρουν τον επισκέπτη στη Δραπετσώνα του μεσοπολέμου.
Όσον αφορά το περιεχόμενο είναι σωστά δομημένο. Αυτό διευκολύνει τον χρήστη να το αντιληφθεί. Ταυτόχρονα προσελκύει το ενδιαφέρον του. Η οργάνωση των υπο-ενοτήτων γίνεται με λογική σειρά. Οι πληροφορίες δομούνται ιεραρχικά, ξεκινώντας από το γενικό και καταλήγοντας στο πιο ειδικό. Το περιεχόμενο γίνεται εύκολα κατανοητό.
Συνοψίζοντας, ο ιστότοπος ξεχωρίζει για τη μοναδικότητα του θέματος. Η οργάνωση του περιεχομένου, η κατανοησιμότητα του, η πλοηγησιμότητα, η αισθητική παρουσίαση και η ακρίβεια των πληροφοριών συνάδουν με το ελληνικό πολιτισμικό πλαίσιο. Έτσι, η ξενάγηση στον ιστότοπο αποτελεί μια ευχάριστη εμπειρία για τον επισκέπτη. Εντούτοις, αξίζει να σημειωθεί η αδυναμία προσβασιμότητας σε άτομα με ειδικές ανάγκες και η απουσία της δυνατότητας αναζήτησης πληροφοριών.
Βιβλιογραφία
Garzotto, F., Matera, M. and Paolini, P. (1998). To use or not to use? Evaluating usability of museum web, Proceedings of Museums and the Web, Toronto, Canada.
Ίδρυμα Λαμπράκη (2005). Οδηγός ποιότητας διαδικτυακών κόμβων πολιτιστικών οργανισμών. Ανάκτησή 30/11/2021 από http://nam.culture.gr/images/deam/docs/portal_quality.pdf
Καστανιά, Α., & Παππάκου, Ν. (2007). Χαρακτηριστικά & Μεθοδολογίες Αξιολόγησης Ιστοσελίδων, Εκπαιδευτικό Υλικό Σεμιναρίου, Πρόγραμμα Πληροφορικής ΙΗ Εκπαιδευτικής Σειράς. Αθήνα: ΕΣΔΔ.
Manovich, L. (2001). Cinema as a cultural interface. Ανακτήθηκε 1-12-2021 από http://manovich.net/content/04-projects/020-cinema-as-a-cultural-interface/17_article_1997.pdf
Ηλεκτρονικές Διευθύνσεις
http://www.eie.gr/nhrf/institutes/inr/structure/section_b2-gr.html
http://synoikismoi.eie.gr
